در مقاله پیش رو ابتدا به صاعقه گیر الکترونیکی پرداخته شده و پس از بیان ویژگی‌ها و اهداف بهره‌گیری از آن، چند نوع از انواع صاعقه گیر الکترونیکی ایرانی و خارجی را مورد بررسی قرار داده است.

صاعقه گیر الکترونیکی

پیش از اینکه به صاعقه گیر الکترونیکی بپردازیم، بهتر است نگاهی به صاعقه و دلیل ایجاد آن داشته باشیم. صاعقه همان رعدوبرق یا آذرخشی است که هنگام بارش باران یا طوفان در آسمان اتفاق می‌افتد. دلیل پدید آمدن آذرخش، انباشته شدن بار الکتریکی در ابرها، و تخلیه ناگهانی آنها است. باردار شدن ابرها آنها را تبدیل به منبع انرژی قدرتمندی می‌کند که تخلیه آن می‌تواند برای جان و مال انسان‌ها خطرآفرین باشد.

آذرخش پدیده‌ای قدرتمند است که می‌تواند جریانی از انرژی را تا صد میلیون ولت و بیشتر ایجاد کند. این انرژی قدرتمند برای درختان، جنگل‌ها و موجودات زنده خطرهای بسیاری دارد. برای مهار این انرژی انواع صاعقه گیر مورداستفاده قرار می‌گیرد که صاعقه‌گیر الکترونیکی یکی از بهترین آنها است.

انواع صاعقه گیر:

انواع صاعقه گیر را با توجه به روش عملکرد آنها می‌توان به دو گروه دسته‌بندی کرد:

* صاعقه گیر غیرفعال (Passive):

صاعقه گیر غیرفعال از یک میله نوک‌تیز تشکیل شده که از جنس مس یا استیل است. صاعقه‌گیرهای غیرفعال نیاز به منبع انرژی ندارند و تنها عامل موثر در مهار کردن آذرخش در آنها، شکلشان است. از انواع صاعقه گیر غیرفعال می‌توان به صاعقه‌گیرهای فرانکلین و ژوپیتر اشاره کرد.

* صاعقه گیر فعال (Active):

صاعقه گیر فعال یا اکتیو که با واژه ESE هم شناخته می‌شود، نوعی از صاعقه گیرها با قدرت و توان بالاتر است. این نوع صاعقه‌گیر از یک منبع خارجی، مانند باتری یا برق شهری انرژی می‌گیرد یا به صورت خودکفا انرژی تولید می‌کند.

صاعقه‌گیرهای خودکفا انواع مختلفی دارند که از میان آنها می‌توان به صاعقه گیر اتمی، بادی، خورشیدی، برقی و خازنی اشاره کرد. صاعقه‌گیرهای خازنی از کارآمدترین دستگاه‌های صاعقه‌گیر هستند و بیشترین کاربرد را در حفاظت از ساختمان‌ها دارند. انواع صاعقه‌گیر الکترونیکی از نوع صاعقه‌گیر فعال هستند.

صاعقه گیر الکترونیکی چیست؟

صاعقه گیر الکترونیکی سیستمی است که از برخورد صاعقه با وسایل مختلف جلوگیری می‌کند. صاعقه‌گیر الکترونیکی انرژی صاعقه را می‌گیرد و به زمین منتقل می‌کند، ازاین‌رو باید با سیستمی به زمین وصل شود. این سیستم انتقال‌دهندۀ بار الکتریکی به زمین سیستم ارت، ارتینگ یا چاه ارت نام دارد.

صاعقه‌گیر الکترونیکی در شکل‌های مختلفی ساخته می‌شود که شکل‌های کروی، تخت و قلم‌مویی از نمونه‌های آن است. صاعقه‌گیر الکترونیکی از مواد هادی جریان الکتریسیته مانند مس و آلومینیوم ساخته می‌شود. صاعقه‌گیرهای الکترونیکی بر روی پشت‌بام‌ها نصب می‌شوند تا از برخورد آذرخش با ساختمان، و خسارت‌های مالی و جانی جلوگیری شود. صاعقه‌گیرهای الکترونیکی محدوده‌های تاثیرگذاری متفاوتی دارند.

هدف از نصب صاعقه گیر الکترونیکی:

مهم‌ترین هدف‌های نصب صاعقه‌گیرهای الکترونیکی از این قرارند:

* نگهداری از جان انسان‌ها.

* فراهم کردن محیطی امن برای کار و زندگی انسان.

* نگهداری از وسایل الکترونیکی.

* جلوگیری از برخورد ولتاژ تماسی آذرخش با اشیاء، ساختمان‌ها و بدن انسان.

* حذف ولتاژهای اضافه.

ویژگی‌های صاعقه گیر الکترونیکی:

ü بهره‌گیری از فناوری روز دنیا.

ü دوام بالا نسبت به صاعقه‌گیرهای سنتی.

ü استفاده از سیستم عملکرد مستقل و مطمئن.

ü دارای شعاع دربرگیرنده گسترده نسبت به صاعقه‌گیرهای غیرفعال.

ü پکپارچگی محور اصلی صاعقه‌گیر از نوک آن تا نقطه اتصال به هادی میانی.

ü عملکرد تاییدشده در شرایط آزمایشگاهی و واقعی.

ü نصب آسان‌تر نسبت به صاعقه‌گیرهای سنتی.

ü دارای هزینه نصب کمتر نسبت به صاعقه‌گیرهای غیرفعال.

ü دارای امکان بررسی و آزمایش برای اطمینان از کارکرد درست صاعقه‌گیر.

انواع صاعقه گیر با توجه به کشور تولیدکننده:

انواع صاعقه گیر را با توجه به کشور سازنده آن می‌توان به دو گروه خارجی و داخلی تقسیم کرد:

1- صاعقه گیر الکترونیکی خارجی:

ساخت صاعقه‌گیرهای خارجی تاریخ طولانی‌تری دارند و برخی از برندهای صاعقه‌گیر خارجی در ایران شناخته‌شده‌تر هستند. از بین انواع صاعقه‌گیر خارجی می‌توان به صاعقه‌گیرهای امگا، الیپس و لیوا اشاره کرد.

* صاعقه گیر امگا:

صاعقه گیر امگا ساخت کشور فرانسه است و در چند نوع مختلف، برای چند شعاع حفاظتی گوناگون ساخته می‌شود. روش عملکرد صاعقه گیر امگا بر اساس تولید یونیزاسیون و پدید آوردن مجرای تخلیه بار الکتریکی صاعقه و هدایت آن به سمت هادی نزولی است. جنس صاعقه گیر امگا از استیل، و دارای پایه‌ای نیم متری است. صاعقه گیر امگا دارای شمارنده تعداد صاعقه است و تعداد آذرخشی که به آن برخورد کرده را نشان می‌دهد. صاعقه گیر امگا از پیشتازان و باتجربه‌ترین سازندگان صاعقه‌گیر در دنیا است.

ویژگی‌های صاعقه گیر فرانسوی امگا:

* کارآمدی بالا و تاثیرگذاری بسیار بیشتر از میله‌های فرانکلینی معمول.

* دارای قابلیت پوشش‌دهی از شعاع 61 تا 120 متر و بیشتر.

* ساختار قدرتمند و توان‌آوری بالا در برابر برخورد هم‌زمان چند صاعقه.

* دارای عملکرد خوب و قابل‌اطمینان در شرایط مختلف آب‌وهوایی.

* نصب و نگهداری ساده و سازگار با پشت‌بام.

* هزینه نصب پائین‌تر از صاعقه‌گیرهای سنتی.

* ساخته‌شده بر اساس استانداردهای جهانی و آزمایش‌شده در آزمایشگاه‌های معتبر فرانسه.

* دارای نمایندگی در ایران، با یک‌ سال ضمانت.

* صاعقه گیر الیپس Ellips:

صاعقه گیر فرانسوی الیپس یکی دیگر از صاعقه‌گیرهای فعال خارجی، و از بهترین صاعقه گیرهایی است که آزمون خود را پس داده است. این صاعقه گیر استاندارد در انواع مختلفی ساخته می‌شود که مشخصات هرکدام و بیشترین برد آنها مشخص شده است. عملکرد صاعقه گیر الیپس بر اساس یونیزاسیون است و به‌صورت خازنی عمل می‌کند. این صاعقه‌گیر انرژی خود را از اختلاف پتانسیل به وجود آمده در زمان صاعقه به دست می‌آورد.

ویژگی‌های صاعقه گیر الیپس:

* ساخت بدنه از آلیاژ آلومینیوم.

* کیفیت بالای ساخت و برخورداری از استانداردهای بالای جهانی.

* دارای گارانتی.

* دارای گواهی تست از آزمایشگاه‌های معتبر فرانسه.

* دارای برد 61 تا 146 متر و بیشتر.

* صاعقه گیر لیوا:

کشور ترکیه سازنده صاعقه گیر لیوا است و این نوع از صاعقه‌گیرها را در چند نوع مختلف تولید می‌کند که هرکدام بردهای متفاوتی را پوشش می‌دهند. صاعقه گیر لیوا از نمونه صاعقه‌گیرهای اکتیو یا فعالی است که یونیزاسیون خازنی دارد. این برند صاعقه‌گیر توانسته تاییدیه‌های بسیاری در زمینه زمان فعال‌سازی و کنترل ولتاژ صاعقه، و همچنین مطابقت با شرایط مختلف آب‌وهوایی را از سازمان‌های معتبر جهانی دریافت کند.

ویژگی‌های صاعقه گیر لیوا:

* دارای شعاع کارکرد از 61 متر تا 146 متر و بیشتر.

* تهیه‌شده از آلومینیوم.

* دارای یک سال گارانتی.

2- صاعقه گیر الکترونیکی ایرانی:

شرکت‌های ایرانی نیز تلاش داشته‌اند تا از کمپانی‌های خارجی عقب نمانند و آنها هم به تولید صاعقه‌گیرهای مختلفی پرداخته‌اند. انواع صاعقه گیر ایرانی برندهای مختلفی دارد و بررسی ویژگی‌های آنها باید با توجه به نام برند آنها باشد. از بین صاعقه‌گیرهای ایرانی می‌توان به صاعقه گیر تندر، صاعقه گیر الکترو توان و صاعقه گیر ایستا اشاره کرد.

قیمت صاعقه گیر الکترونیکی:

قیمت صاعقه گیر الکترونیکی وابسته به گزینه‌های مختلفی است. نوع برند صاعقه‌گیر یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها در تعیین قیمت آن است. قیمت صاعقه گیر الکترونیکی خارجی بالاتر از قیمت نمونه‌های مشابه ایرانی است. البته در بین برندهای وارداتی هم برخی ارزان‌تر و برخی گران‌تر هستند. به‌عنوان مثال قیمت صاعقه گیر امگا بالاتر از قیمت صاعقه گیر الیپس است. قیمت صاعقه گیر لیوا ساخت ترکیه هم از نمونه‌های مشابه فرانسوی آن پائین‌تر است.

بیشترین برد و شعاع تاثیرگذاری صاعقه‌گیرها هم عامل موثر دیگر در تعیین قیمت صاعقه گیر الکترونیکی است. وسایل و تجهیزات جانبی صاعقه‌گیرها هم عامل دیگری در بالاتر بردن قیمت آنها هستند.

سخن پایانی:

بر اساس قانون سازمان نظام مهندسی، سازه‌هایی با بلندی بیشتر از 30 متر که امکان برخورد آذرخش را دارند، باید از صاعقه‌گیر استفاده کنند. همان‌گونه که در متن اشاره شد، صاعقه‌گیرها انواع مختلفی دارند که از هرکدام از آنها می‌توان در ساختمان‌های مختلف استفاده کرد. اما صاعقه‌گیرهای الکترونیکی در مقایسه با دستگاه‌های مشابه سنتی و قدیمی‌تر، کارآمدتر هستند. در یک کلام می‌توان گفت صاعقه‌گیر الکترونیکی امنیت شما، ساختمان شما و وسایل الکترونیکی شما را در برابر خطر آذرخش تضمین می‌کند.