نی و کمانچه در برابر ارکستر/ چرا موسیقی ایرانی غمگین است؟

 شب بود، شبی که ماه در چاه کوچه های یزد فرو افتاده بود و باد، بوی خاک سوخته را از کویر می آورد.

در زیرزمین خانه ای گلی، پیرمردی با تار در دست، - من، مسافری گم شده در پیچ وخم های کوچه، پشت در چوبی ایستاده بودم.

صدایش، مثل چشمه ای که از سنگ می جوشد، غم را در سینه ام می ریخت، اما نه آن غم که آدمی را به زانو درآورد، بلکه غمی که مستی می آورد.

انگار هر نت، داستانی بود: از مادری که فرزندش را در جنگ از دست داده، از عاشقی که در کویر گم شد، از شاعری که زیر آسمان بی ستاره حافظ می خواند.

تار، با زخمه هایش، نه فقط صدا، که روح ایران را می نواخت روحی که غم و شادی اش یکی بود.

در آن لحظه، فکر کردم این موسیقی، برخلاف سمفونی های پرطمطراق غربی، نه برای گوش های جمع، که برای قلب تک تک آدم هاست.

پیرمرد، بی آنکه مرا ببیند، انگار برای من می نواخت، برای من که غریبه بودم و حالا، با هر زخمه، به خانه ای قدیمی، به وطنی ازدست رفته، بازمی گشتم.

در پایان، سکوت شد و من ماندم و سؤالی که در ذهنم چرخید: این غم از کجا می آید؟ چرا این موسیقی، مثل اشک، هم تلخ است و هم شیرین؟ *** تفاوت موسیقی ایرانی و موسیقی غربی اولین تفاوت، سیستم مدال (Modal) در برابر سیستم تونال (Tonal) است، این یعنی جه؟ پایه های متفاوت ملودیموسیقی سنتی ایرانی: بر پایه دستگاه ها (dastgāh) و آواز ها بنا شده، که