دیالکتیک؛ از جدل های زنون تا فلسفه مدرن

مروز، وقتی از دیالکتیک سخن می گوییم، هم می توانیم به هنر گفت وگوی فلسفی بیندیشیم، هم به منطق درونی حرکت اندیشه و جامعه.

این چندمعنایی بودن، - مروز، وقتی از دیالکتیک سخن می گوییم، هم می توانیم به هنر گفت وگوی فلسفی بیندیشیم، هم به منطق درونی حرکت اندیشه و جامعه.

این چندمعنایی بودن، خود نشانه ای است از پویایی تاریخی این مفهوم: دیالکتیک همان قدر که درباره تفکر است، درباره زندگی و تاریخ نیز معنا دارد.

عصر ایران - واژه دیالکتیک (Dialectic) یکی از کلیدی ترین مفاهیم در تاریخ اندیشه است؛ مفهومی که مسیر فلسفه را از جدل های نخستین یونانی تا نظریه های اجتماعی مدرن همراهی کرده است.

این واژه از ریشه یونانی dialegesthai به معنای گفت وگو کردن گرفته شده و در آغاز به هنر بحث و استدلال (یا پیکار فکری) در گفت وگو اطلاق می شد.

با گذر زمان، دیالکتیک از سطح یک فن محاوره ای به جایگاهی رسید که بسیاری آن را روش اصلی فلسفه و حتی منطق حرکت تاریخ دانستند.

اگرچه ریشه این واژه به یونان باستان بازمی گردد، بسیاری از فیلسوفان، از جمله ارسطو، زنون الیایی (متولد 490 قبل از میلاد مسیح) را بنیان گذار حقیقی دیالکتیک دانسته اند.

زنون در دفاع از آموزه استادش پارمنیدس ــ که بر یگانگی هستی و نفی حرکت و کثرت تأکید داشت ــ به روشی خاص متوسل شد: نشان دادن تناقض های درونی در باورها�