چگونه قرن سیزدهم هجری الهیات مدرن شیعه را شکل داد؟

در قرن سیزدهم هجری، در دل ایران قاجاری، تلاقی چالش های استعماری، پیروزی عقل گرایی اصولی، و ظهور فرقه های انحرافی بستری پویا برای بازسازی الهیات شیعه فراهم کرد.

-  به گزارش تابناک،قرن سیزدهم هجری، که تقریباً مصادف با اواخر قرن هجدهم تا اواخر قرن نوزدهم میلادی است، با دوره قاجار در ایران هم زمان بود، دوره ای که تشیع به عنوان دین رسمی کشور تثبیت شد و با چالش های مهم سیاسی-اجتماعی مواجه گردید.

پژوهشگران غربی، مانند ویلیام کلولاند در کتاب تاریخ خاورمیانه مدرن ، تأکید دارند که تعاملات دولت قاجار با قدرت های استعماری، به ویژه بریتانیا و روسیه، بر فضای سیاسی-اجتماعی تأثیر گذاشت.

جنگ های ایران و روس (1804–1813 و 1826–1828 م)، که به معاهدات گلستان و ترکمنچای منجر شد، نه تنها باعث از دست رفتن سرزمین ها شد، بلکه حس بحران را در میان علمای شیعه برانگیخت و به واکنش های فکری و الهیاتی منجر گردید.

خوان کول در مقاله ای در مطالعات ایرانی (JSTOR، جلد 22، شماره 2/3، 1989) اشاره می کند که این فشار های ژئوپلیتیکی، علمای شیعه را به تقویت جایگاه خود واداشت و حس هویت جمعی و مقاومت در برابر نفوذ خارجی را تقویت کرد.

برای مثال، بسیج علما در طول جنگ ها، همان طور که در کتاب ریشه های تشیع در شمال هند در ایران و عراق (انتشارات دانشگاه کالیفرنیا، 1988) کول مستند کرده اس�