شورایعالی فضای مجازی و حاکمیت دیجیتال| شورا در بحران های دیجیتال چه نقشی ایفا می کند؟

در مجموعه نشست های تخصصی «شورایعالی فضای مجازی و مسئله حاکمیت دیجیتال» در اندیشکده حکمرانی شریف، کارشناسان به بررسی جایگاه و عملکرد شورایعالی فضای مجازی در عرصه حکمرانی دیجیتال پرداختند.

- به گزارش سایت قطره و به نقل ازگروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، در آخرین نشست از رویداد شورایعالی فضای مجازی و مسئله حاکمیت دیجیتال موضوع وظایف و نقش این شورا در بحران های دیجیتال مورد بررسی قرار گرفت.

در این نشست، مجتبی توانگر ، رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس، محمدحسین حمیدی ، مشاور مدیرعامل همراه اول، محمدمهدی حبیبی  رییس هیات مدیره سازمان مردم نهاد فضای مجازی پاک و محمد کشوری ، مدیر گروه علمی-تحلیلی طیف به عنوان سخنران حضور داشتند.

نقش شورایعالی فضای مجازی در بحران های دیجیتال کشور تاکنون بحران هایی در فضای دیجیتال کشور رخ داده که در برخی از موارد، توان مقابله یا شکایت از عوامل و پلتفرم ها وجود نداشته، بحران هایی مانند حذف تصاویر سردار شهید سلیمانی، حملات سایبری و.

، در این مواقع لزوم ورود شورایعالی فضای مجازی بیش از پیش احساس می شود.

اما اکنون سوال اینجاست که آیا این شورا توانسته نقش خودش را در مواجهه با این بحران ها به درستی ایفا کند؟ حمیدی در پاسخ به این سوال گفت: در بیش از یک دهه گذشته سیر تئوری شورایعالی نشان می دهد که این مجموعه در سال های اول خوب بود و بعد از آن دیگر رفتار منفعالانه ای داشت.

در بروز این بحران ها، شورایعالی پیگیر نبود و فقط اظهار نظر می کرد.

ممکن بود سهمی در پیگیری داشته باشد اما چیزی را خودش به صورت کلی جلو نبرده است.

موضوعاتی که شورا درباره آنها مصوبه می دهد زیاد مهم نیستند و نکته اینجاست که شورا و اعضایش درباره موضوعات مهم اظهار نظری ندارند.

توانگر با اشاره به اینکه در این بحث باید به احکام رهبری نگاه و دقت کرد، گفت: باید دید که بحران و شرایط بحرانی چیست؟ اتفاقاتی در کشور رخ می دهد که شبیه به هک و اینهاست، شورایعالی قدری درباره این مطالب صحبت کرده و گزارشاتی داده، اما در بحث میدانداری و جلو بردن بحث کاری نکرده است.

مثلا در بحث طرح صیانت، فارغ از پسندیدن محتوا من فکر می کردم تا قبل طرح در مجلس باید حتما در شورایعالی براساس حکم رهبری و چارچوب قانون مطرح و تصویب می شد.

در حوزه های مختلف تصمیم گیری های کلان صورت می گیرد.

در حوزه فضای مجازی هر جا لازم است باید، مجلس حضور داشته باشد و قانونگذاری کند.

یکی از اشکلات در بحث شورایعالی توجه نکردن به مصوبات این شورا و عدم اجرایی بودن آنهاست.

قوا مصوبات را رعایت نمی کنند و همین ایجاد مشکل می کند.

طرح صیانت دغدغه ها را رفع نمی کند.

چارچوب های این طرح در شورایعالی بحث نشده و فقط با جزییاتی گفته شده بود.

در این حوزه بنظر می آید طرحی آماده بود که در سال 99 در مجلس ثبت شد.

اگر شورا برای مدیریت فضای مجازی ورود می کرد و چارچوبی را برای قوا براساس حکم رهبری در نظر می گرفت، قطعا کار بهتر جلو می رفت.

بحران یا از ضعف است یا از عدم مدیریت قدرت حبیبی با اشاره به این موضوع که بحران یا از ضعف است یا از مدیریت نکردن قدرت، گفت: راه حل هایی مثل شورایعالی به درد مدیریت قدرت می خورد، اما بحث مهم تر تولید قدرت است.

ما در 10 سال اخیر چون در فضای مجازی قدرت نداشتیم، دچار بحران شدیم.

وقتی پلتفرم های خارجی همه چیز زندگی مردم را به خود گره می زنند، یعنی ما ضعفیم که می توانند ما را کنترل کنند.

بنظرم قبل از پرداخت به این مسائل باید جدی تر همه چیز را در موقع خودش انجام می دادیم اما اینکار نشده، چرا نشده؟ وقتی سیاستگذاری انجام می شود و دولت ها به مضوبات شورایعالی توجهی نمی کنند، به مشکل و بحران می خوریم.

مصوبات شورا ضمانت اجرایی در حوزه نهادی هم ندارند.

او تاکید کرد که نظام حکمرانی کشور جایگاه شورا را در خودش نپذیرفته و هنوز قبول ندارند که وظیفه شورا سیاستگذاری است.

در بین اعضا و حکمرانان، تصویری دقیقی از اینکه شورا چیست و چه کاری باید انجام بدهد وجود ندارد و یا اگر هست دقیق شکل نگرفته است.

بحث عدم مدیریت هم مربوط به فهم نادرست از جایگاه و کار شوراست.

شروعی طوفانی، ادامه ای منفعلانه کشوری درباره این بحث گفت: دو دوره شورا تا حدی تفاوت هایی محسوسی باهم داشت.

شورا در دوره اول طوفانی و با سروصدا وارد عرصه فضای مجازی شد و در تصمیماتی که نهادها می گرفتند تاثیر طوفانی داشت.

اما در همان زمان هم علی رغم اینکه تصویر بیرونی شورا فعالیت آن بود، در درون انفعال وجود داشت که در دوره های بعد هم ادامه پیدا کرد.

مثلا در سال 1390، وی چت فیلتر شد و در شورا برخورد منفعلانه ای صورت گرفت، در همون سال تماس تصویری رایتل شروع شد از خارج شورا واکنش هایی بود اما باز هم شورا منفعل بود.

بحث تلویزیون اینترنتی هم بود اما تا سال 96 باز هم عملا شورا منفعل بود.

ما حتی در بحث فضای مجازی داخلی هم، اختلاف بین دستگاه های داخلی داشتیم، شورا دور زده شد و در هیچ بحثی حضور نداشت.

وی افزود: شورا هنوز جایگاه خودش را پیدا نکرده و همه کاره هیچ کاره است.

طبق حکم رهبری اینگونه نهادها می توانند همه کاری انجام دهند، مثلا در شواریعالی انقلاب فرهنگی درباره اشخاص حتی مصوبه دارند.

شورا شان خودش را نمی داند.

اگر در عمل هم بخواهد وارد مقرره گذاری شود، هیچ مانع قانونی وجود ندارد.

نمی شود و نباید کار شوراهای عالی در کشور را با یکدیگر مقایسه کرد.

باید ابتدا حوزه بندی ها مشخص شود، باید پارادایم های غلط را از بین برد.

زمان معرفی تماس تصویری رایتل همه چیز بومی و ایرانی بود، اما اجازه کار به همان را هم ندادند و بیشتر به بحث مفسده پرداختند و فرصتی که ایجاد شده بود را ندیدند.

اگر شورا در این موضوع حضور داشت و آینده نگر بود، ما الان مشکلات حال حاضر را در بحث پیامرسان ها نداشتیم.

اگر شورا از لاک دفاعی خودش بیرون بیاید و چارچوب خاصی را در نظر بگیرد ممکن است در دوره های بعد مشکلات حل شوند.

طرح صیانت و برخورد شورایعالی فضای مجازی موضوع دیگری که در این نشست به آن پرداخته شد، بحث طرح صیانت بود.

این طرح از نامگذاری تا قوانین، با واکنش های مختلفی رو به رو بود.

این طرح سه نسخه داشت که هرکدام چندین بار اصلاح شدند تا طرح نهایی تدوین شد.

مجری برنامه با اشاره به اینکه تفاوت سه نسخه این طرح چه بود، از مهمانان پرسید مواجهه شورا با طرح نهایی چگونه بود؟ حبیبی در این باره گفت: طرح صیانت در فضای مجازی بسیار جزیی است.

شورا در بحث های متفاوت نتوانست کارهای مختلفی بکند.

در بحث شبکه خانگی و.

یکی از مشکلات این است که هر نهاد کشور قانون خاص خودشان را دارند و حالا شورایعالی مصوبه هم بدهد، خلاف قانون است، چون وظایف و اختیارات مشخص است.

جایگاه شورا هنوز مشخص نشده و نمی توان به ساختارها دستگاه ها دست زد.

یکی از کارهای طرح صیانت در نسخه آخر، پرداخت همین موضوع بود، یعنی لایه های حکمرانی را در هس بخش تنظیم گری، تنظیم گران و خدمات فضای مجازی تعریف کرده بود.

با اجرای این طرح کشور هم از نظر ساختاری درست می شد، یعنی جایگاه ها و ارتباطات مشخص می شدند و هم بحث حمایت و همه چیز را اصلاح می کرد.

وی در ادامه افزود: سه نسخه این طرح، تمایزاتی با هم در بحث صیانت، حمایت و تنظیم گری داشتند.

نسخه اول شرایط را بدتر می کرد.

حکمرانی را در شرایط بحرانی آن زمان کشور رو به وخامت می برد.

در آن طرح فقط به مشکلات پیامرسان ها پرداخته شده بود و بقیه بخش های فضای دیجیتال نادیده گرفته شده بود.

طرح بعدی که منتشر شد، بهبود پیدا کرد و ساختارها را تعیین و معرفی کردند و از نگاه صرف به پیامرسان به همه خدمات پایه کاربردی رفتند.

نهایتا نسخه آخری با مشارکت چند نهاد مسئول در این بحث خصوصا وزارت ارتباطات و مرکز ملی، مشکلات طرح های قبلی را حل کرد.

مشکل شورایعالی نبود تعامل با نهادهاست توانگر در پاسخ به این سوال گفت: یکی از آسیب های شورا، بحث تعامل است.

شورا تعامل خوبی با نهادهای اجرایی کشور و مجلس ندارد و حتی بخش خصوصی ندارد و این عدم تعامل بحران هایی را به وجود آورده است.

هرچیزی که می خواهد در این حوزه قانون بشود باید از چارچوب های شورا بیاید.

مجلس می خواهد با شورا درباره چارچوب گذاری صحبت کند، عکس العملی دریافت نمی کند.

هیچ قانون مشخصی برای فعالیت ها در بستر فضای مجازی وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه شورا منفعلانه عمل می کند گفت: ما قانونی درباره بلاکچین به شورا دادیم، اما جوابی نگرفتیم.

مثلا در بحث پلتفرم ها از مجلس به شورا نامه دادیم تا چارچوب گذاری کند، اما باز هم هیچ جوابی از این نهاد سیاستگذار کشور نگرفتیم.

آینده حکمرانی در فضای مجازی، حکمرانی در فضای اقتصاد دیجیتال است.

اگر اقتصاد سامان نگیرد، هیچ چیز درست نمی شود.

شورایعالی بعد از 11 سال، 15 بهمن سندی با عنوان سیاست ها و سنجش اقتصاد دیجیتال آماده کرد.

این سند در سیستم های دولتی ارسال شده، اما آیا اینکه در بخش خصوصی دیده شده باشد یا خیر، مشخص نیست.

این طرح حتی به مجلس هم نیامد.

شورا با همه نهادها تعامل ضعیف دارد که همین بحران زاست.

کشوری ضمن بیان این مسئله که برای ورود به صیانت دیر شده گفت: اینکه ما فکر کنیم ضمانت اجرا با قانون حاصل می شود درست نیست.

متاسفانه شورایعالی در تعامل با دولت مشکلاتی داشته و دارد و نمی تواند حرفش را به کرسی بنشاند.

ضمانت اجرا فقط به قانون نیست، اینکه تصور کنیم با طرح صیانت ضمانت اجرایی مصوبات انجام می شود، اینطور نیست.

ضمانت اجرا، واقعا اجرا شدن مصوبه است.

واقعیت این است گاهی اوقات نهادهای سیاستگذار آرزوهایشان را به عنوان مصوبه می نویسند.

نهادها پذیرش فناوری ها را نداشتند، اصلا پذیرش هیچ چیزی را نداشتند.

هنوز هم پلتفرم های داخلی برای عرضه قابلیت تماس، باید کلی دوندگی کنند اما به هیچ جایی نمی رسند.

شورا اقتداری در عمل ندارد و بنا هم نیست به مصوبات آن عمل شود و همین موضوع آن را تبدیل به نهاد منفعل می کند.

حمیدی در پاسخ به این سوال گفت: سال ها دعوا روی تعیین رگولاتور تاکسی های اینترنتی بود و هیچکس شورا و مرکز را این وسط نمی دید.

شورا با تصویری که از خودش داده، با تصور مردم خیلی فاصله دارد.

طرح صیانت می توانست بدون جاروجنجال مدیریت شد.

توانمند سازی هر رگولاتوری که در این حوزه کار می کند مهم است اما وقتی می گوییم صیانت، حتی اگر حمایت و توانمند سازی در دل آن باشد باز هم کوچک است.

باید جایگاه درست رگولاتور را دید تا از بروز مشکل جلوگیری کرد.

وظیفه هر نهاد و جایگاهش باید مشخص شود یکی دیگر از بحث های این نشست، فیلترینگ تلگرام، قطعی اینترنت و موارد امنیتی بود.

اینکه چه کسی در بین نهادها باید پاسخگو و مسئول باشد و تقسیم کار به چه صورت باشد؟ صلاحیت کدام بخش است که تصمیم گیری کند و بحث آسیب هایی که اخیرا در فضای سایبری رخ داده، به حکمرانی برمی گردد یا خیر، بود.

توانگر ضمن اشاره به اینکه باید نگاه اقتصادی داشته باشیم تا امنیتی گفت: نگاه فنی امنیتی در شورا غلبه دارد که نتیجه هم همین بحث های فیلترینگ است.

اگر نگاه درست شود، مشکل حل می شود.

باید دید دنیا در این فضا چکاری انجام می دهد که پلتفرم ها مدیریت می شوند و کار می کنند.

در بحث فیلترینگ اگر شورا از نگاه صرفا فنی و امیتی خارج شود، چارچوب ها و نهادها معین و مشخص شوند، مشکلات هم حل خواهند شد.

باید با خدمت دادن به مردم، حکمرانی و مدیریت کرد.

حمیدی در پاسخ به این سوال گفت: چند سال قبل در دور جدید شورا تلاشی برای تعطیلی شوراهای موازی شد.

شورایعالی از این تکثر وظایف و نقش ها در حال آسیب دیدن است.

شورا تازه تاسیس است و نمی تواند کارایی خاصی داشته باشد و همچنین امکان و تجهیزات هم ندارد.

لازم است شورا نقش خودش را باز تعریف کند، باید توانمندساز و آموزشی باشد و نقشه راه داشته باشد.

وی گفت: این مسائل است که به حاشیه رفته و اگر به متن بیاید، دیگر نیازی به نقش دادن به نهادها برای حل بحران نیست.

بهتر است دغدغه شورا بحران نباشد و حتی دنبال نقش داشتن در این بحران ها نیز نباشد، نباید جای بقیه نهادها را بگیرد و در هر حوزه ای نهاد مربوطه باید ورود کند.

کشوری با اشاره به اینکه سال ها قبل بحث فناوری اطلاعات به توانمند ساز بقیه صنایع معروف بود، گفت: فناوری اطلاعات و فضای مجازی بناست در همه حوزه های کشور ورود کرد، در نتیجه نهادهایی که به صورت سنتی متولی اجرای امور هستند باید توانمند بشوند تا بتوانند با پدیده های دیجیتالی مواجهه داشته باشند.

اینکه فکر کنیم شورا، نوعی مجلس فضای مجازی و مرکز ملی هم دولت هستند، اشتباه است.

باید نهادها در بخش مجازی خودشان از شورا کمک بگیرند.

رویکرد درست این است که شورا در نهادهای کشور در بخش دیجیتال به آنه کمک و حتی سیاستگذاری کند.

وی افزود: نهادها احساس می کنند شورا و مصوباتش رقیبی برای آنهاست، معلوم است که شورا را پس و سازوکارها را دور می زنند.

نباید احساس شود شورا اراده ای در مقابل متخصصین یا اکوسیستم فضای دیجیتال است.

شورا اگر می خواهد تصمیمی درباره پیامرسان ها بگیرد، اگر چیزی تصویب شود که در تعارض با فعالین باشد، اجرا نمی شود.

راه حل کشورهای خارجی می گوید باید با ذینفعان و فعالین مذاکره کرده و مقررات مشارکتی بگذاریم، نمی گوید ما حاکمیت هستیم و قانون می گذاریم و همه باید اجرا کنند.

ما باید تفاوت های خودمان را با دنیا لحاظ کنیم.

او گفت: توانمندسازی کلمه کلیدی است که باید به شورا منتقل شود و این نهاد باید توانمندساز سایر دستگاه ها باشد و به آنها کمک کند.

حبیبی درباره قوی شدن شورا گفت: شورا باید چارچوب های خوب بگذارد تا قوی شود و توانمندسازی کند.

شورا بایدباید فضا را برای رشد استارتاپ فراهم کند.

ما وقتی می خواهیم مدیریت کنیم، همه چیز دست دولت است، همه چیز در دست رییس جمهور است، مشکل ما این است که تقسیم مدیریت کشور در لایه های حکمرانی کلان است.

شورایعالی نباید مستقیم در بحث مشارکت کند و باید در تمام بخش ها فضای مجازی باشد اما نه در تمام لایه های مقرره گذاری.

وقتی می خواهیم ساستگذاری کلان کنیم، نباید چندین نهاد وجود داشته باشند و باید واحد باشد.

کمیسیون عالی تنظیم مقررات باید وقتی بحران پیش می آید به میدان آمده و بگوید این بحث مسئولیت کدام حوزه است و کدام دستگاه باید تصمیم گیری کند.

فیلترینگ نمرده و هنوز هست وی افزود: مسئله از تعارض ها بوجود می آید.

وقتی چندین وزارت خانه روی یک چیز دعوا دارند باید تعیین شود وظیفه کیست.

شورایعالی باید در بحث سیاستگذاری کلان کار کند نه جزییات.

در بحث فیلترینگ وقتی می گوییم با خدمت رسانی حکمرانی کنیم، باید به این توجه کرد که فیلترینگ نمرده، بحث حذف پست های شهید سلیمانی، فیلترینگ نیست؟ این بحث در تمام دنیا وجود دارد اما چه اتفاقی افتاده، می شود با امکانات آن رو دور زد و نهاد توسعه دهنده فیلتر فقط سخت ترش می کند.

اگه بشود سرویس را دست گرفت، می توان سیاستگذاری کرد.

قانون فیلترینگ باید در کشور تغییر کند.

این بحث تنها در قانون جرایم رایانه ای آمده که اگر محتوا پاک نشد؛ همه چیز حذف می شود.

در بحث صیانت هم همین مضوع گفته شده که نباید فیلترینگ از ابتدا وجود داشته باشد، نباید همه چیز را بست، باید با مشخص کردن نهاد و قانون، وجود سرویس بومی شروع کرد و در ادامه اگر تخلفی صورت گرفت ، با متخلف برخورد شود.

  طرح صیانت کجاست؟ حبیبی در پاسخ به این سوال که طرح صیانت در چه مرحله ای است و آیا منتفی شده یا خبر گفت: اختلاف نظرهای حقوقی و قانونی هست.

طرح تغییر کرده، به کمیسیون سپرده و اکنون تصویب شده است.

ریاست مجلس و اعضای حقوقی می گویند این طرح خلاف مقررات مجلس است به این معنا که اول باید کلیات رای گیری می شد، بعد این رای گیری طرح اصلاح می شد.

فعلا گویا خود شورا جلسه گذاشته و بخشی از موارد را اصلاح و تصویب کرده و مابقی طرح که نیاز به اصلاح دارد باید در ادامه در مجلس جلو برده شود.

کشوری در جواب این سوال که صراحتا نظر شما با قانون گذاری در فضای مجازی چیست، گفت: باید قانون داشته باشیم تا تکلیف مشخص شود.

شورا نمی تواند قوانین را فقط با اقتدار حل کند.

مسلما قوانین جدید چالش خواهند داشت.

ما باید قانون جرایم اصلاح کنیم، نه اینکه بخواهیم قانون جدید بنویسیم.

وقتی قوانین قبلی کشور اصلاح نشود، راه این نیست که قانون جدیدی بیاوریم، ابتدا باید پرونده قانون قبلی بسته شود بعد قانون جدید تصویب شود، کسی با اصلاح قوانین مشکلی ندارد.

حبیبی :طرح میگه شورا نباید در تنظیم گری دخالت کند و فقط در بحث کلان داده جز موارد خاص ورود نکند، تنظیم گری کار دولت و مجل است.

مجلس نمی تواند پا به پای تحولات جلو برود، جای اینکه مجلس در بحث های مختلف قانون بنویسد، باید نظام تنظیم گر بنویسد و با مقرره گری جلو برود و خودش ناظر باشد.

اروپا هم وقتی در مواضعی عقب می ماند، در موضع انفعالی قرار می گیرد.

جایی که می ترسد مدیریت را از دست بدهد، رفتارش سلبی می شود.

ما در صیانت بحث مجوز را نیاوردیم و می گوییم ابتدا تنظیم گر باید مشخص شود.

همین الان باید درباره فناوری های جدید پیش از رخداد بحران برای آن فکر کنیم.

حبیبی درباره اینکه شورا چه نقشی در بحران ها و حملات سایبری دارد، گفت: شورایعالی کاری که باید انجام می داد را بد انجام داد، چون اعضای حقوقی ندارد.

یکی از معضلات نسخه های طرح صیانت، همین بود که نگاه ها فنی بودند و واضح نبودند.

اگر شورایعالی بخواهد سیاستگذاری کلان را انجام بدهد که وظیفه این نهاد هم هست، باید جایگاه حقوقی خودش را مشخص کند.

ورود شورا به صورت مستقیم به مسائل غلط است، این نهاد باید سیاستگذاری کلان کند و حقوقی هم باشد.

ریشه اصلی کج فهمی مصوبات ادبیات است.

در برخی مصوبات، متن درست نیست و همین موضوع باعث برداشت های مختلف از آن می شود و ممکن است حتی در بحث اجرا شدن هم مشکل بوجود بیاید.

انتهای پیام/
کلید واژه ها: شورایعالی فضای مجازی - دیجیتال - فضای مجازی - مجازی - شورا - بحران - حاکمیت - سازمان مردم نهاد - حکمرانی - مشاور مدیرعامل - محمدحسین حمیدی - نشست های تخصصی - کشور - مدیر - نشست - محمد - فضای دیجیتال - مجتبی توانگر - علم و پیشرفت - بررسی - هیات مدیره - کارشناسان - مردم نهاد - مدیر گروه - گروه - رییس - مدیرعامل - اندیشکده - توان - خبرگزاری