ببینید| وقتی کشتی های مرگ به ایران آمدند

پرتغال می خواست کل اقیانوس هند را در اختیار داشته باشد و اشغال تنگه هرمز را هم در برنامه خود گذاشت.

ایران صفوی، مشغول جنگ با عثمانیان بود که ناگهان بلای پرتغالی بر سرزمینش فرود آمد.

- عصر ایران؛ محسن ظهوری - فرمانده پرتغالی دستور حمله می دهد.

جزیره هرمز زیر آتش توپخانه قرار می گیرد و راهی برای نجات آن نیست.

آلفونسو دو آلبوکرکی دریانورد پرتغالی از آن سوی دنیا آمده تا تنگه هرمز در خلیج فارس را اشغال کند.

ایران در حال نبرد با همسایه خود است و کشتی های پرتغالی سرتاسر اقیانوس هند را از آن خود کرده اند.

جنگی نابرابر که اوضاع خلیج فارس را برای همیشه تغییر می دهد.

داستان نبرد ایران و پرتغال، ماجرایی طولانی و غم انگیز است.

در این فیلم قسمت اول آن را می بینید که به اشغال هرمز می پردازد.

قسمت دوم و پایانی این ماجرا را هفته آینده خواهید دید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ بیشتر ببینید: ببینید جنگ جهانی باستانی: وقتی زمان انتقام فرا می رسد" ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ آلفونسو دوآلبوکرکی اولین دریانورد پرتغالی نبود که به خلیج فارس آمد.

پیش از او به فرمان پادشاه پرتغال سفرهای اکتشافی در دریا آغاز و اهمیت خلیج فارس را دریافته بودند.

پرتغال چاره ای جز تسلط بر دریاها نداشت.

امپراتوری عثمانی با فتح قسطنطنیه یعنی استانبول امروز، و سقوط امپراتور روم شرقی، راه زمینی اروپا را به شرق بسته و گمرکات سنگینی برایشان گذاشته بود.

در میان کشورهای قدرتمند اروپا، پرتغال فاصله زیادی تا مدیترانه داشت و همین بعد مسافت، کالاهای وارده به این کشور را گران تر هم می کرد.

پس چاره ای نماند جز تجارت از راه دریا.

ولی مسیرهای دریایی به شرق، در آن زمان برای اروپایی ها ناشناخته بود.

پرتغال بزرگ ترین نیروی دریایی زمان خود را داشت و حکومت قدرتمندی در منطقه بود.

پس پادشاه دستور داد تا سفرهای اکتشافی در دریا برای یافتن مسیرهای تازه در شرق آغاز شود و رهبران مسیحی پرتغال هم جامه دینی به این کار دادند تا اشتیاق برای این کار بیشتر شود.

روحانیون مسیحی اعلام کردند که سفرهای دریایی دور دوم جنگ های صلیبی با مسلمانان است و وظیفه هر دریانوردی ست که خود را به سواحل شرق زمین برساند.

دریانوردان پرتغالی هم این سفرهای اکتشافی را نوعی مجاهدت دینی و چیرگی بر دشمنان مسلمان شان می دیدند و راهی دریاها شدند.

گرچه جاه طلبی و رسیدن به ثروت، حرف اول را در انجام این سفرها می زد، اما این توجیهات دینی برای ایجاد شور و شوق بیشتر در میان سربازان و ملوانان موثر بود.

بارتولومئو دیاس نخستین دریانورد پرتغالی بود که حدود سال 866 خورشیدی خود را به پایین ترین نقطه در جنوب غربی آفریقا رساند؛ به دماغه ای که امروز در کشور آفریقای جنوبی است.

دیاس نتوانست از این دماغه زیاد دور شود، اما فهمید راه هند از همین مسیر است.

دستاورد بزرگی بود.

با این کشف، ژان دوم پادشاه پرتغال که به آینده امیدوار شده بود، این دماغه را امید نیک نامید که هنوز هم همین نام را دارد.

حدود یک دهه بعد، واسکو دوگاما موفق می شود این دماغه را دور زده و به سمت هند برود.

او این کار را با راهنمایی دریانوردی ایرانی تبار به نام شهاب الدین ابن ماجد انجام داد تا خود را به اقیانوس هند رسانده و در سواحل غربی شبه جزیره هندوستان لنگر بیاندازد.

از اینجاست که پرتغال متوجه اهمیت خلیج فارس می شود؛ وقتی پرو دو کوویلیا دریانورد پرتغالی نخستین آمدوشدها را به خلیج فارس آغاز می کند و گزارش های سفرش را ارائه می دهد، این اهمیت بیشتر به چشم می آید؛ اینکه پرتغال با به دست آوردن خیلج فارس، نه تنها راه دریایی مدیترانه و اقیانوس هند را در دست خواهد داشت، بلکه یکی از مراکز مهم تجارت در شرق یعنی هرمز را به چنگ می آورد.

جزیره ای در تنگه هرمز با امیرنشینی که آن را اداره می کند و خراج سالانه خود را به حکومت مرکزی ایران می پردازد.

حکومتی که تازه سرکار آمده.

در تبریز، شاه اسماعیل صفوی تاج بر سر می گذارد؛ در سال 880 خورشیدی.

او برای رسیدن به حاکمیتی یکپارچه، فرمانرواهای محلی فلات ایران را یکی یکی ساقط یا مطیع می کند.

شاه اسماعیل بزرگ ترین دشمن خود را عثمانیان می داند؛ دشمن مشترک ایران و پرتغال، اما پرتغال چه نیازی به جنگ با این امپراتوری دارد؟ آن ها به اهمیت دریاها پی برده اند و ثروت زیادی که تسلط بر اقیانوس هند برایشان دارد.

آلفونسو دو آلبوکرکی کسی است که این ایده را به پادشاه وقت پرتغال مانوئل اول می دهد.

او می گوید با در دست داشتن سه تنگه هرمز، باب المندب و مالاکا، همه اقیانوس هند زیر فرمان پرتغال درخواهد آمد.

مانوئل اول هم خود او را مأمور دستیابی به این هدف می کند.

سال 886 خورشیدی، دوآلبوکرکی با هفت کشتی و 460 سرباز به سوی خلیج فارس حرکت می کند.

او مرکز دریایی خود را جزیره گوا در هند قرار داده و می خواهد هرچه زودتر به هدفش برسد؛ راه دستیابی به تنگه هرمز، جزیره کوچک ولی ثروتمندی است که در شمال آن قرار دارد؛ جزیره هرمز.

هرمز یکی از قطب های اقتصادی آن روزگار بود.

جزیره ای که سال ها قبلش بندری بود به نام جرون و در اختیار تاجران شهر هرمز؛ شهر آبادی که گفته اند به فرمان اردشیر بابکان ساسانی درست شد، اما قرن ها بعدش مغولان ویرانش کردند.

با متروک شدن شهر کهن، تاجران به جزیره جرون پناه برده و نام آن را به یاد شهرشان هرمز گذاشتند.

هرمز به این ترتیب شد مرکز مهم دادوستد و تجارت در خلیج فارس.

سرزمینی که با همه بنادر در شمال و جنوب خلیج فارس مراوده داشت.

جزیره ای که سه جهان بزرگ ایرانیان، عرب ها و هندی ها در آن به تجارت آزاد و بی واسطه مشغول بودند.

دوران شکوه آن را می توان در میان سفرنامه ها یافت؛ در نوشته های کسانی چون لودویکو دی آرتِما جهانگرد ایتالیایی، جوزف آرتور دو گوبینو پژوهشگر فرانسوی، رالف فیچ بازرگان انگلیسی و عبدالرزاق سمرقندی مورخ ایرانی.

آن ها به حضور 400 تاجر از ملیت های گوناگون در هرمز اشاره کرده اند و این جزیره را یادآور زیباترین رویاهای داستان های هزارویک شب دانسته اند.

جزیره ای پررونق و پرمشتری که بازرگانان ایرانی، هندی، ترک، عرب، چینی و اروپایی در آن جا به خرید و فروش ادویه و پارچه های ابریشمین، فرش، اسب و مروارید مشغول بوده اند.

دلیل این آبادانی و رونق آن را هم سیاست های واقع گرایانه امیران هرمز دانسته اند که به امنیت تجاری اش اهمیت می دادند و بردباری و مدارای مذهبی را ترویج می کردند تا فرصتی برابر برای تمام بازرگانان از هر دین و مذهبی فراهم باشد.

اما پرتغالی ها همه چیز را تغییر دادند.

با ورود دو آلبوکرکی به هرمز، اجازه دادوستد از بازرگانان گرفته شد.

آن ها ابتدا مثل دزدان دریایی کشتی های تجار و بازرگانان را غارت کرده و به آتش کشیدند.

زمانی که دوآلبوکرکی فرمان حمله و آتش را صادر می کند، دریانوردان پرتغالی به جزایر و بنادر خلیج فارس و دریای عمان یورش برده و شهر به شهر و بندر به بندر پیشروی می کنند.

مسقط را در آتش می سوزاندند و گمبرون در شمال جزیره هرمز را تصرف می کنند؛ همان شهری که بعدها بندرعباس نام گرفت.

پرتغالی ها سپس به جزیره هرمز حمله می کنند که امیر آن جا خواجه عطا با در اختیار داشتن سی هزار سپاهی، توان رویارویی با توپخانه قدرتمند پرتغالی ها را ندارد.

هرمز سقوط می کند و پرتغالی ها در آن برای خود قلعه ای می سازند.

اما انگار برای این اشغالگران، فقط تجارت مهم نیست؛ آن ها بی اندازه بی رحم و متعصب اند.

دماغ و بینی مردم را می برند و زن و مرد و کودک را می کشند.

توپ های آتشین کشتی های آن ها، اسکله ها را فتح و سربازان آماده به جنگ شان کالاها را غصب می کنند.

اتفاقی که در سرتاسر آب های جنوب آسیا رخ می دهد و پرتغال را حاکم بی چون و چرای اقیانوس هند می کند.

در ایران، شاه اسماعیل مشغول فتح سرزمین های داخلی فلات ایران و ایجاد سلسله صفوی است.

او با قزلباشان خود به بغداد و نجف هم رسیده و از جنوب تا شمال و از خراسان تا ارمنستان را زیر پرچم صفویه برده، اما جنگ با کشتی های توپدار پرتغالی ها به این راحتی نیست.

هرمز تا آن روز خراج خود را به حکومت مرکزی می داد، اما حالا پرتغال مانع این کار شده.

میان شاه اسماعیل و دوآلبوکرکی سفیرانی برای حل موضوع ردوبل می شود که موضوع بی نتیجه ماند.

شاه اسماعیل می داند که پرتغالی ها با عثمانیان دشمن اند و می خواهد با آن ها علیه این دشمن مشترک متحد شود.

پس سال 892 خورشیدی فرستاده ای نزد پرتغالی ها فرستاد اما چون نتیجه ای نگرفت، خراج هرمز به پرتغال را ضبط کرد.

یک سال بعد وقتی شاه اسماعیل درگیر جنگ چالدران با عثمانی ست، دوآلبوکرکی با 26 کشتی جنگی به سمت هرمز می آید و دوباره آن را اشغال می کند.

به این ترتیب قرارداد اوت 1515 یعنی مردادماه 894 خورشیدی میان ایران و پرتغال بسته می شود که ایران در ازای چشم پوشی از هرمز، کمک های جنگی پرتغال را در جنگ با عثمانیان دریافت کند.

قراردادی که به آن عمل نمی شود.

هرمز حالا از دست ایران رفته.

پرتغال ایران را تشویق به حمله با عثمانیان می کند و نه تنها کمک آن چنانی برای صفویان نمی فرستد، بلکه کل باج و خراج و دادوستد جنوب ایران را متوقف کرده.

کشتار بی رحمانه و رفتار بدشان در هرمز شورش هایی به پا می کند که همه شان سرکوب می شوند.

صفویان در مخمصه ای گرفتار شده اند که رهایی از آن ناممکن به نظر می رسد.

با مرگ شاه اسماعیل اول، شاهان بعدی صفوی یکی یکی می آیند و می روند؛ طهماسب یکم، اسماعیل دوم و محمدخدابنده.

اما هرمز در دست پرتغالی ها باقی می ماند.

شاه پنجم صفوی است که ورق را برمی گرداند.

داستانش را در قسمت بعدی ببینید.

کلید واژه ها: پرتغال - پرتغالی - ایران - اقیانوس هند - تنگه هرمز - خلیج فارس - هرمز - اشغال - اقیانوس - ماجرا - جزیره هرمز - هفته آینده - تنگه - کشتی - خلیج - فارس - نبرد - دریانورد - فرمانده - برنامه - طولانی - ناگهان - داستان - همسایه - تغییر - آینده - مشغول - دستور - اوضاع - جزیره