«دژمنده»شهر زیرزمینی، گنج رها شده!+فیلم

شهر زیرزمینی «دژمنده» یکی از بزرگ ترین سازه های دست کند بشر است که در عمق 40 متری زمین قرار دارد، این شهر زیرزمینی درست در منطقه ای از روستای خویین ساخته شده که اطراف آن مغازه ها و میدانی با حوضچه ای در وسط آن قرار گرفته است.

- به گزارش سایت قطره و به نقل ازخبرگزاری فارس از زنجان، هوا به حدی سرد است که دستمانمان یخ زده و پاهایمان توان راه رفتن ندارد، سر و صدایی نیست جز صدای زوزه دو سگ که از سردی هوا و گرسنگی به سمت هر گردشگر و مسافری حمله ور می شوند.

روستایی با سنگ فرش های بسیار زیبا که گویی بدون سکنه است؛ با اینکه در مرکز روستا هستیم، خبری از موجود زنده در آن نیست، حتی سگ هایی که صدای زوزه آن را می شنویم هم رویت نشده اند.

جلوتر می رویم و پس از مسجد محل به نقطه ای می رسیم که حتی سردتر از بقیه نقاط روستاست، عمق زیادی دارد و درختانش به خاطر سردی هوا یخ زده اند.

بسیار سخت می توان وارد این مکان شد، چرا که در زیر زمین روستا قرار دارد، نام این محل دژمنده است که در عمق زمین واقع شده است، در مورد عمق آن روایت ها مختلفی وجود دارد که تا 150 متر هم می رسد.

دژمنده که از جاذبه های تاریخی استان محسوب می شود، در زیر زمین واقع شده است و ورودی آن دارای دالان بلندی زیر زمینی است که اطاق های گوناگونی در آن وجود دارد و تصویر بازارچه و محله ای را در ذهن تداعی می کند.

نحوه قرارگیری این اتاق ها به شکلی است که به گفته اهالی در قدیم از آن به عنوان محل اختفا و یا جان پناه استفاده می شده است، هر چند که هیچ استنادی از هدف ساخت این دژ محکم در گذشته وجود ندارد، اما در ورودی آن درب سنگی بزرگی وجود دارد که به نظر می رسد افراد برای مخفی شدن از آن عبور می کردند.

درب ورودی کتیبه سنگی نوشته ای دارد که به صورت کامل ترجمه نشده است، اما باز و بسته می شود؛ در انتهای همین سالن کتیبه های بزرگتری است که به علت بسته بودن راه در دسترس نیست.

شهر زیرزمینی خویین با چهارراه های تو در تو در این شهر زمینی بزرگ که اطراف آن را حجره ها احاطه کرده و در وسط میدان حوض آب به شکل لوزی وجود داشته و اطراف حوض تخت هایی از چوب بوده که روی آنها گلیم انداخته و محل اجتماع اهالی بوده است.

در این دژ زیر زیرزمینی اتاق های مجزا، طاقچه، تنور و اسطبل و طویله برای نگهداری حیوانات و انبار و چهارراه های تو در تو در طبقات مختلف رویت شده است و درب سنگی بزرگی در ابعاد دو در سه متر در ورودی این غار وجود داشته که محل ورود و خروج اهالی بوده است.

در بعضی از نقاط این شهر زیرزمینی می توان ایستاده حرکت کرد، اما اگر بخواهید تمام و کمال دژمنده را جست و جو کنید، باید سینه خیز رفتن را هم یاد بگیرید.

محققانی که برای تحقیق به این شهر زیرزمینی رفته اند معتقدند این بنا یکی از شگفتی های جهان است چرا که در 40 متری سطح زمین ساخته شده و حدود 4 کیلومتر هم طول دارد، هر چند هنوز این شهر زیرزیمنی به طول کامل شناسایی و کشف نشده است.

طبق گفته یکی از اهالی این محل در زمان مغول ساخته شده است و با توجه به اینکه از آن به عنوان مخفی گاه استفاده می شده است، در چند طبقه ساخته شده است، این منطقه در قالب غاری ساخته شده است که روی در سنگی که در میانه این غار وجود دارد جمله ای پیکر تراشی شده که تا به امروز رمزگشایی نشده است.

دژمنده خویین به عنوان یکی از آثار شگفت انگیز تاریخی ایران زمین، به واسطه بی توجهی نهادهای ذیربط و مسئولان مرتبط در حال نابودی است به طوری که ورودی شهر و بخش ها داخلی آن ریخته شده و سیستم روشنایی آن هم از بین رفته است.

کشف این شهر زیرزمینی هم در نوع خود جالب است چرا که همین منافذ باعث شد وجود این شهر زیرزمینی فاش شود به این ترتیب که خانه ای در روستای خویین نشست کرده و درون شهر زیرزمینی فرو می ریزد، به این شکل اهالی روستا دالان ها و اتاق های سنگی شهر زیرزمینی را کشف می کنند.

هر یک از اهالی از حیاط خود راهی برای ورود به شهر زیرزمینی داشته اند تا در مواقع خطر سریع وارد شهر شده و جان خود را حفظ کنند.

میل باستانی خویین این بنای تاریخی متعلق به قرن ششم هجری است و از سنگ، آجر ، ساروج و خاک ساخته شده و به عنوان دکل دیدبانی مورد استفاده قرار می گرفته است.

باستان شناسان می گویند: از این کنبز چهار عدد در چهار جهت جغرافیایی روستا قرار داشته که هم اکنون فقط همین یک گنبد باقی مانده است.

این بنای تاریخی با ارتفاعی بالغ بر 10 متر به صورتی مسلط با بهره گیری از ارتفاعات طبیعی موجود می توانسته منطقه پیرامون را تا شعاع ده ها کیلومتر از نظر حفاظت تحت پوشش قرار داده و همچنین به عنوان یک میل راهنما برای مسافران و کاروان های این مسیر باشد.

این بنا از دو بخش بدنه و گنبد تشکیل شده است که قسمت تحتانی این گنبد دارای بدنه، مدوّر است و با استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملات گچ و آهک و قسمت فوقانی (گنبد) با بهره گیری از آجر و ملات گویا در دو طبقه بنا شده است.

وارد غار که می شویم در بسیاری از نقاط حتی راه رفتن هم مشکل است، پله ها و دالان ها از بین رفته و آب و گل همه جا را فرا گرفته است، ریزش شهر در برخی نقاط باعث شده تا حتی عبور به صورت سینه خیز نیز میسر نباشد.

  پیشینه تاریخی روستای خویین به قبل از بعثت پیامبر اکرم (ص) می رسد قاسم آزادپور، دهیار روستای تاریخی خویین درباره روستای خویین و جاذبه های گردشگری آن می گوید: روستای خویین با پیشینه ای به قدمت تاریخ، گنجینه ای غنی از بناهای تاریخی، جاذبه های طبیعی و مناظر بکر و چشم نواز است.

وی تصریح کرد: روستای خویین کنونی که به شهر دارالمومنین نیز شهرت دارد، در 60 کیلومتری شهرستان زنجان و مرکز استان واقع شده است.

دهیار روستای تاریخی خویین با اشاره به اینکه روستای خویین دارای جاذبه های تاریخی، طبیعی و گردشگری فراوانی است، اضافه کرد: پیشینه تاریخی این روستا به قبل از بعثت پیامبر اکرم (ص) می رسد.

آزادپور با اشاره به اینکه گویش مردم خویین به تاتی یا خویین دیلی صحبت می کنند که از میراث های معنوی این روستا است، گفت:  این زبان تلفیقی از زبان های ترکی، کردی، بلوچ و لری است که افراد مسن به آن تسلط کامل دارند و در بین جوانان دیگر از این زبان استفاده نمی شود.

دهیار روستای تاریخی خویین با اشاره به اینکه جمعیت ساکن در روستای خویین 60 خانوار است، افزود: البته به خاطر سرمای هوا اهالی تا دی ماه در روستا ساکن هستند و پس از آن به زنجان و تهران می روند و دوباره در تابستان به روستا برمی گردند.

وی با بیان اینکه روستای خویین دارای جاذبه گردشگری بسیاری است، اضافه کرد: با این حال به علت تخریبی که صورت گرفته است، گردشگران به این روستا نمی آیند.

آزادپور با اشاره به شهر زیرزمینی دژمنده بیان کرد: دژمنده شهر تاریخی است و در این شهر زیرزمینی همه چیز حساب و کتاب دارد، منفذ هایی که برای تهویه هوا ایجاد شده در فاصله های مشخصی قرار گرفته اند.

دهیار روستای تاریخی خویین با بیان اینکه دژمنده دارای دالان طولانی زیر زمینی است که اطاق های متعددی در آن وجود دارد، اضافه کرد: در گذشته از دژمنده به عنوان پناهگاه استفاده می شده است و مردم در زمان حمله دشمنان به آن پناه می بردند.

وی به دیگر جاذبه های تاریخی روستای خویین هم اشاره کرد و گفت: گورستان روستای خویین که بالغ بر 4 هکتار را به خود اختصاص داده است هم از دیگر مشاهداتی است که از عمر تاریخی روستا حکایت دارد و سنگ برخی قبور به خط میخی است.

آزادپور از دیگر جاذبه های تاریخی این روستا را میل باستانی با ارتفاع 10 متر عنوان کرد و افزود: این بنای تاریخی در قرن ششم هجری ساخته شده است که در همان زمان از آن به عنوان محلی برای دیدبانی استفاده می شده است.

وی افزود: نگهبان در میل باستانی مستقر بودند و با دیدن دشمنان اهالی را خبر می کردند تا در شهر زیرزمینی پناه بگیرند.

روستای خویین 11 آسیب قدیمی دارد دهیار روستای تاریخی خویین با بیان اینکه از دیگر جاذبه های زیبای روستای خویین آسیاب آن است، اضافه کرد: این روستا دارای 11 آسیاب است که ارتفاع برخی از آنها به 14 متر هم می رسد که در حال حاضر بقایای 7 مورد از آنها هنوز هم وجود دارد.

وی از دیگر جاذبه های تاریخی این روستا را مسجد آن عنوان کرد و گفت: در حال حاضر تاریخ آن بر کتیبه دیوارهای کاه گلی با ضخامتی به ضخامت تاریخ این سرزمین خودنمایی می کند و هنوز این مسجد رونق بخش امور مذهبی روستاییان است.

آزادپور تصریح کرد: از دیگر دیدنی های روستای خویین حمام تاریخی آن است که حمام ملابابا نام دارد و از بناهای قدیمی روستای خویین به شمار می رود.

دهیار روستای تاریخی خویین افزود: بازار تاریخی خویین نیز از دیگر جاذبه های این روستاست که در گذشته برای مبادله کالا از آن استفاده می ‎شده است و حدود 200 مغازه داشته است.

وی با انتقاد از بی توجهی به بافت تاریخی و ظرفیت های این روستا گفت: متاسفانه هیچ اراده‎ ای از سوی مسؤولان برای استفاده از این ظرفیت وجود ندارد و آثار تاریخی این روستا روز به روز در حال تخریب و از بین رفتن است.

دهیار روستای تاریخی خویین گفت: با اینکه در فصول مختلف گردشگران بسیاری به روستا می آیند اما به علت نبود زیرساخت ها و محل اقامتی مناسب از گردشگران می خواهیم که به این منطقه نیایند.

وی با اشاره به اینکه در سایه بی توجهی مسؤولان شهر زیرزمینی دژمنده تخریب شده و به یک ویرانه تبدیل شده است، گفت: متاسفانه برخی به تصور وجود زیر خاکی و گنج یا هر چیز ارزشمند و تاریخی دیگری به محل را تخریب و آن را از بین برده اند.

به هر حال این روستای تاریخی نیاز به توجه جدی و فوری دارد، چرا که به دلیل بی توجهی در حال تخریب و از بین رفتن است و اثری که می توانست به منبع درآمدی برای اهالی و استان تبدیل شود، این روزها حال خوبی ندارد.

متاسفانه به علت عدم رسیدگی مسئولان استان زنجان به این مکان ارزشمند تاریخی و نفوذ آب و رطوبت به سقف و دیواره ها و جمع شدن سیلاب ها در طی سالیان متمادی کف این مکان تاریخی در معرض تخریب فرسایشی قرار دارد و بسیاری از مناطق آن از بین رفته است.

به نظر می رسد، تعداد زیاد آثار تاریخی در استان باعث شده تا میراث فرهنگی و گردشگری استان توانایی رسیدگی به همه آنها را نداشته باشد و همین امر باعث شده تا آثار تاریخی منطقه از رفته و یا در حال تخریب باشند.

استان زنجان یکی از استان های مهم در زمینه وجود آثار تاریخی با ارزش است، آثاری هر کدام از آنها به تنهایی می تواند به منبع درآمد و جذب گردشگر تبدیل شود.

کلید واژه ها: شهر زیرزمینی - زیرزمینی - به گزارش سایت قطره و به نقل ازخبرگزاری فارس - روستا - زمین - سردی هوا - خبرگزاری فارس - روستای - یخ زده - موجود زنده - بزرگ ترین - قرار - توان - سردی - خبرگزاری - راه رفتن - روستایی - مسافری - گرسنگی - میدانی - گردشگر - یکی از - خویین - گزارش - منطقه - مغازه - مسجد - خبری - زیبا - بدون