شرح دعای روز هشتم ماه رمضان/ یتیم نوازی نشانه پررنگ ایمان

در قرآن یتیم نوازی پس از ایمان به خدا و روز جزا و ایمان به پیامبر و کتب آسمانی و ملائکه از مصادیق ایمان است.

- ایسنا/قم استاد سطح عالی حوزه گفت: در قرآن یتیم نوازی پس از ایمان به خدا و روز جزا و ایمان به پیامبر و کتب آسمانی و ملائکه از مصادیق ایمان است.

حجت الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس سطح عالی حوزه علمیه در شرح دعای روز هشتم ماه رمضان گفت: در روز هشتم این ماه مبارک چنین نجوا می‎کنیم: اللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَهَ الاْیتام وَاِطْعامَ ْلطَّعامِ وَاِفْشآءَ السَّلامِ وَصُحْبَهَ الْکِرامِ بِطَوْلِک یا مَلْجَاَالاْمِلینَ .

وی با اشاره به فراز اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَهَ الاْیتامِ افزود: انسان روزه دار در این روز چهار خواسته از خدای خویش دارد؛ اولین خواسته انسان رحمت و مهرورزی نسبت به ایتام است و آن را به عنوان رزق و روزی بیان کرده است؛ این مطلب بیان گر این است که شخص روزه دار تنها به دنبال عبادت های فردی و کارهای شخصی نیست بلکه به عبادت های اجتماعی نیز می‎پردازد.

این مدرس سطح عالی حوزه اظهار کرد: یتیم کسی است که یکی از والدین خود یا هر دو را از دست داده باشد و حامی و پشتوانه محبتی نداشته باشد؛ چنین فردی نه تنها از نظر مادی بلکه بیش تر از نظر عاطفی احتیاج به دیگران دارد.

وی گفت: یتیمان با این که به ظاهر سرپناه و سرپرستی ندارند؛ اما از نظر خداوند بسیار مورد احترام و توجه هستند؛ در قرآن آیاتی وجود دارد که سفارش و تأکید فراوانی بر لزوم محبت و مهربانی نسبت به یتیمان شده و هرگونه ظلم و بدرفتاری سرزنش شده است.

عباسی خراسانی تصریح کرد: خداوند در سوره مبارکه بقره، آیه 177 می فرماید: لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آَمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآَخِرِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآَتَی الْمَالَ عَلَی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ .

؛ نیکوکاری آن نیست که روی خود را به سوی مشرق و (یا) مغرب بگردانید بلکه نیکی آن است که کسی به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و مال (خود) را با وجود دوست داشتنش به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان و گدایان و در (راه آزاد کردن) بندگان بدهد .

.

وی عنوان کرد: در این آیه خداوند مصادیق نیکوکاری را می شمارد و یتیم نوازی را پس از ایمان به خدا و روز جزا و ایمان به پیامبر(ص) و کتب آسمانی و ملائکه ذکر می فرماید؛ این خود بیانگر اهمیت یتیم نوازی است؛ به عبارتی این آیه اوصاف مؤمنان واقعی را مطرح می کند و یکی از اوصاف مؤمنان نیز یتیم نوازی است.

نویسنده الهی نامه گفت: پیامبر(ص) می فرمایند: أتحب أن یلین قلبک و تدرک حاجتک؟ ارحم الیتیم و امسح رأسه و اطعمه من طعامک یلین قلبک و تدرک حاجتک؛ آیا دوست داری دلت نرم و آرزویت برآورده شود؟ بر یتیم ترحم کن و دست محبت بر سر او بکش و از غذای خود به او بخوران تا قلبت نرم و حاجتت روا گردد .

(کنز العمال، ج 3، ح 6002).

وی افزود: در روایتی دیگر از امام صادق(ع) آمده است که هر کس بخواهد مشمول رحمت خداوند و وارد بهشت شود، باید نسبت به یتیمان دلسوز و مهربان باشد.

(امالی صدوق، ج 1، ص 389، ح 15).

عباسی اظهار کرد: خداوند متعال در آیه دیگری از قرآن در مورد معاشرت با یتیم می فرماید: فَأمّا الیَتیمَ فلا تقهَر؛ اما [تو نیز به پاس نعمت ما] یتیم را میازار ، (ضحی/9)؛ هیچ گاه با قهر و ترش رویی یتیم را از خود مران، یتیم نوازی در سیره معصومین(ع) امری مرسوم بوده است.

نقل شده است که حضرت محمد(ص) روزی در راه اصلی مدینه می گذشت؛ چند کودک را دید که طفلی را دوره کرده و او را به نداشتن پدر سرزنش می کنند و می گویند: تو پدر نداری، کودک یتیم هم دلش شکست و شروع به گریه کرد، پیامبر(ص) که پیامبر خوبی ها و سرشار از مهر و عطوفت است، نزد کودک رفت و پرسید: چرا گریه می کنی؟ کودک گفت: من پسر فلانی هستم که در جنگ احد کشته شد؛ مادرم شوهر کرد و مرا از خود راند و خواهرم نیز فوت کرده است؛ پیامبر(ص) او را نوازش کرد و فرمود: اگر پدرت را کشتند، من پدر توأم و همسرم مادرت و فاطمه(س) خواهرت است؛ کودک خوشحال شد و فریاد برآورد: ای کودکان! اکنون مرا سرزنش نکنید که پدر و مادر و خواهر من از همه شما بهتر و برتر هستند؛ سپس حضرت او را به حضرت فاطمه(س) سپرد؛ فاطمه(س) نیز او را نوازش و پاکیزه نمود و لباسی پاک به او پوشاند؛ این کودک یتیم تا رحلت پیامبر(ص) در خانه حضرت فاطمه(س) بود.

(مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج 2، ص 474).

این کارشناس حوزوی گفت: در این روز از خداوند می خواهیم توفیق افطاری دادن و غذا دادن به گرسنگان را نصیبمان فرماید؛ سیر کردن گرسنگان از صفات الهی است و انسان با این عمل خدایی می شود؛ افطاری دادن و اطعام کردن اگر به نیت الهی باشد، عبادت است و حتی از روزه نیز برتر می شود؛ از امام موسی بن جعفر(ع) نقل شده که می فرمایند: تَفْطِیرُکَ أَخَاکَ الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِک؛ افطاری دادن به برادر روزه دار، برتر از روزه تو است.

(من لا یحضره الفقیه، ج‏ 2، 134).

وی گفت: افطاری دادن در ماه رمضان بسیار تأکید شده است؛ پیامبر(ص) فرمودند: هر کس یک مؤمن روزه ‏دار را در این ماه افطاری دهد، پاداشی برابر با آزاد کردن یک بنده نزد خدا داشته و مایه آمرزش گناهان گذشته وی نیز خواهد بود، پس گفتند: یا رسول الله، همگی ما قادر بر افطاری دادن به روزه داری نیستیم، پس فرمود: خدای تبارک و تعالی چندان کریم است که به کسی از شما که نتواند جز با جرعه شیر آمیخته با آبی، یا شربت آب گوارایی، یا چند دانه خرما روزه داری را افطاری دهد و بر انفاق چیزی بیش از این قادر نباشد، همین ثواب را عطا می‏ کند.

(من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 134).

عباسی خراسانی عنوان کرد: در افطاری دادن حتماً نیاز نیست که مستمندان و فقرا را افطاری داد تا ثواب برد بلکه اگر فقرا را اطعام کنیم ثواب مضاعف خواهیم برد؛ چراکه علاوه بر ثواب افطاری، ثواب انفاق نیز برایمان نوشته می شود، افطاری دادن به نزدیکان نیز مطلوب است زیرا باعث نزدیکی قلوب و صله رحم می شود که در اسلام بسیار به آن توصیه شده است.

افطاری دادن را با گناه بزرگ اسراف ضایع نکنیم وی یادآور شد: باید دقت کنیم و متوجه باشیم که این عمل خیر را با گناه بزرگ اسراف ضایع نکنیم؛ اسراف معنویت و رنگ و بوی خدایی را از سفره های افطار می برد و از آن چیزی جز گناه و خسران باقی نمی ماند، هم خسران مادی و هم معنوی.

سلام، رشد دهنده و تزکیه دهنده انسان عباسی در ادامه افشاء السلام را نشانه ایمان دانست و اظهار کرد: در این فراز آشکار کردن روزی را از خداوند خواستاریم؛ إفشاء السلام به معنای بلند سلام کردن و سلام را پخش کردن است، سلام در لغت عرب معانی متعدد دارد که اصل در آن ها معنای سلامتی است؛ یعنی سالم بودن در تمام جوانب؛ سلامت جسمانی و سلامت معنوی، سالم ماندن از بیماری ها، حوادث، گرفتاری ها، سالم ماندن از گمراهی، وسوسه های شیطانی، رذائل اخلاقی و .

؛بنابراین چنین سلامی دعا است و انسان هایی مؤمن هنگامی که با یکدیگر روبرو می شوند و سلام می کنند در واقع در حق یکدیگر دعا می کنند.

نویسنده کتاب عرفانی صد کلمه عنوان کرد: یکی از اسمای حسنای الهی که به یک معنا از آن تعبیر به اسم اعظم حق می کنند، با توجه به آیات آخر سوره حشر، اسم شریف سلام است؛ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ ، (حشر/ 23) در حدیث نیز آمده است: فَهُوَ السَلامُ وَ ِمنهُ السَلامُ وَ ِالَیهِ السَلام .

(شفاء الصدور صفحه 56).

وی افزود: خداوند سلام است، یعنی سالم مطلق و منزه از هر عیب و نقصی است و ظلم نمی کند؛ خداوند سبحان بندگانش را با این نام می خواند؛ زیرا این اسم تزکیه کننده و رشد دهنده جان آدمی است؛ بنابراین به انسان امر فرموده که وقتی به یکدیگر رسیدید، اسم سلام را به عنوان اولین اسم از اسمای الهی به یکدیگر هدیه کنید تا در دژ سلام قرار گیرید و در امان باشید.

(حسین همدانی درودآبادی، شرح اسماء حسنا).

عباسی خراسانی یادآور شد: در عالم آخرت هم وقتی فرشته های الهی به استقبال انسان های صالح می آیند، به آن ها چنین خوش آمد می گویند: سَلامٌ عَلَیْکُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّهَ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ درود بر شما باد به [پاداش] آنچه انجام می‏دادید به بهشت درآیید (نحل/32).

آن ها نیز اولین اسمی که تقدیم انسان می کنند اسم شریف سلام است، حضرت محمد(ص) فرمودند که سلام اسمی از اسماء خدا است پس آن را میان خودتان فاش و آشکار کنید، مرد مسلمانی به قومی عبور نموده و بر آنها سلام می کند اگر جواب سلامش را ندهند کسی که از آنها بهتر و پاکتر است جوابش دهد.

(روضه الواعظین صفحه 459).

وی افزود: در اهمیت سلام همین بس که جواب آن واجب است حتی در نماز؛ پیامبر(ص) فرمودند: سلام کردن به میل و دلخواه (مستحب) است و جوابش واجب؛ امام حسین(ع) می فرماید: لِلسَّلام سَبْعُون حَسَنَهٌ تِسْعٌ وَ سِتُّونَ لِلْمُبْتَدی و واحِدَهٌ لِلرّادِّ؛ سلام، هفتاد حسنه دارد که شصت و نه قسمت آن برای سلام کننده و یک قسمت آن برای پاسخ گوینده است.

عباسی خراسانی گفت: در روایتی پیامبر(ص) بخیل ترین مردم را کسی می دانند که از سلام کردن بخل ورزد، (بخیل ترین مردم کسی است که از سلام کردن بخل ورزد.

روضه الواعظین صفحه 459)؛ سیره پیامبر(ص) این بود که به هر کسی (کوچک یا بزرگ) می رسیدند سلام می کردند و همیشه در این عمل پیش قدم بودند و کسی نمی توانست بر ایشان سبقت بگیرد.

این کارشناس حوزوی عنوان کرد: در فراز وَصُحْبَهَ الْکِرام از خداوند می خواهیم هم نشینی و دوستی با افراد کریم و بزرگ را روزی مان کند، یکی از چیزهایی که باعث عاقبت به خیری انسان می شود، همنشین مناسب است، از نیازهای روحی و عاطفی انسان، داشتن دوست و همنشین است، دوستی پیوند عاطفی میان دو انسان است که سبب می شود از یکدیگر رنگ بگیرند؛ بنابراین باید در انتخاب همنشین مناسب دقت کرد.

پیامبر(ص) می فرمایند: مَن اَرادَ اللّه بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه خَلیلاً صالحِا؛ هر کس که خداوند برای او خیر بخواهد، دوستی شایسته نصیب وی خواهد کرد.

(نهج الفصاحه ص 776، ح 3064) وی افزود: خداوند در آیات 27 تا 29 سوره فرقان می فرماید: و روزی است که ستمکار دست های خود را می‏ گزد [و] می‏ گوید ای کاش با پیامبر راهی برمی ‏گرفتم (27) ای وای کاش فلانی را دوست [خود] نگرفته بودم (28) او [بود که] مرا به گمراهی کشانید پس از آنکه قرآن به من رسیده بود و شیطان همواره فروگذارنده انسان است (29) ، امام علی (ع) در باره بهترین دوست می ‏فرماید: خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلی صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلی اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛ بهترین برادرانت (دوستانت)، کسی است که با راستگویی اش تو را به راستگویی دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.

(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 417، ح 9535).

عباسی خراسانی با اشاره به فراز بِطَوْلِکَ یا مَلْجَاَ الاْمِلینَ بیان کرد: در این فراز می‎خوانیم که به حق نعمت هایی که به ما ارزانی داشتی، این دعاها را در حق ما مستجاب کن، ای پناهگاه آرزومندان، در این روز انسان روزه دار می خواهد به ایتام مهر بورزد، دست دهنده داشته باشد، افشاء سلام کند و همنشینی با انسان های شایسته را برگزیند؛ همه این خواسته ها جهت درمان مرض های فردی و اجتماعی است و همه این ها تواضع می آورد.

کلید واژه ها: ایمان - ایمان به خدا - ماه رمضان - نوازی - پیامبر - مصادیق - یتیم - حجت الاسلام - انسان - رمضان - حوزه علمیه - عالی - حوزه - قرآن - عباسی - نشانه - مبارک - اشاره - ایتام - اولین - استاد - هادی - روزه - روزی - بیان - مدرس - نهار