این «فجر» کوچه آشتی کنان می شود؟!

حدود یک هفته تا شروع جشنواره تئاتر فجر باقی مانده و بیش از 150 اثر برای شرکت در این رویداد معرفی شده اند، اما یکی از مهمترین سوال های تئاتری در این روزها این است که آیا این جشنواره می تواند محفلی برای آشتی مخاطب با سالن ها و کمک به تئاتر کرونا زده ی امسال باشد؟ - به گزارش سایت قطره و به نقل ازایسنا، سال 1399 در شرایط عادی فقط می توانست بخاطر اینکه آخرین سال یک سده خورشیدی است خاص و متفاوت باشد، ولی روزگارش به شکلی سپری می شود که هر جزیی از آن حتی در مقیاسی کوچک مثل یک جشنواره تئاتر، ویژه شده است؛ جشنواره ای که هم آفت کرونا به جانش افتاده و هم در آستانه چهل سالگی است و همین دو مورد می طلبد که طرحی نو برای آن در انداخته شود.

اما آیا واقعا طرحی نو در انداخته شده یا هنوز وقت پختگی نرسیده است؟ بر همه واضح است که جشنواره سی و نهم تئاتر فجر در شرایطی استثنایی برگزار می شود؛ یعنی حتی همین که برگزار می شود هم استثنایی است چون سال 99 که تازه شروع شده بود، هنوز شاید اندک خیالی در تصوراتمان بود که این ویروس ناخوانده بساطش را نهایتا به نیمه دوم سال نرسیده، جمع کند و برود ولی هر چه گذشت جای پایش محکم تر شد و پشت هم تعطیلی بود که اتفاق می افتاد؛ تعطیلی اجراها، سالن ها، رویدادها و حتی تعطیلی زندگی ها.

البته در این بین تک رویدادهایی هم بودند که در کمال تعجب تمام امورشان را جوری پیش می بردند که انگار همه چیز عادی است، ولی وقتی پاییز آمد و کرونا نرفت، مجبور شدند شکل عرضه کار را تغییر دهند و چون طرحی نو نداشتند، در نهایت خروجی شان جذاب از کار درنیامد.

در میان رخدادهای هنری از همه مهم تر و پرسش برانگیزتر وضعیت جشنواره های فجر بود که باز در بین آن ها تئاتر تفاوتی فاحش با بقیه دارد و شاید همین، سطح توقع در تصمیم گیری ها را بالاتر می بُرد.

برای دوره سی ونهم جشنواره تئاتر فجر، حسین مسافر آستانه در روز یازدهم تیرماه به عنوان دبیر معرفی شد و او از همان ابتدا بر برگزاری آبرومند جشنواره و احتمال آنلاین بودن آن تاکید کرد.

مسافر آستانه که اوایل شهریور خبر داده بود ممکن است جشنواره بخاطر شیوع کرونا بین المللی نباشد و فقط در سطح ملی برگزار شود، از روز بیست وسوم همان ماه انتشار فراخوان بخش های مختلف جشنواره را آغاز کرد و این کار تا همین دو هفته پیش هم ادامه داشت! به این ترتیب هنرمندان تئاتر طی حدود هشت فراخوان برای شرکت در بخش هایی همچون نمایشنامه نویسی، صحنه ای، خیابانی، دیگرگونه ها، رادیو تئاتر، عکس و پوستر، حرکت و بدن (که با نامی مشابه جزیی از فرخوان دیگرگونه ها بود) و گزارش صحنه ای و تله تئاتر به شرکت در این رویداد دعوت شدند و این ها همه در حالی بود که طرح اولیه برگزاری جشنواره به صورت مجازی بود و اگر شرایط مهیا می شد بخش حضوری هم تدارک دیده می شد که با بهتر شدن اوضاع در هفته های گذشته این امر فعلا میسر شده است تا با حضور مخاطبان در ظرفیت 50 درصدی سالن ها، جشنواره رنگ و بوی طبیعی تری داشته باشد.

در تمام ماه های گذشته بارها در رسانه ها و از سوی هنرمندان این سوال مطرح شد که چرایی برگزاری جشنواره فجر چیست؟ پاسخ هایی که بیشتر به این پرسش داده شدند، حول این محور بودند که در دوران رکود و تعطیلی ناشی از کرونا کمکی به تئاتر و هنرمندان شود، تئاتر زنده نگه داشته شود یا این که در برگزاری این رویداد سالانه خللی ایجاد نشود.

البته این پاسخ ها جماعت قابل توجهی از تئاتری ها را قانع نکرد به ویژه وقتی فهرست آثار راه یافته به بخش های مختلف جشنواره اعلام شد، این سوال جدی تر از قبل مطرح شد که واقعا ضرورت برگزاری جشنواره چیست؟ در این باره سراغ جمعی از چهره های تئاتری از نسل های مختلف رفتیم تا جدا از گله های معیشتی و مالی نظرشان را جویا شویم، ولی بسیاری از آن ها تمایلی به گفت وگو نداشتند چرا که خود را ناامید از نتیجه و تاثیر هر اظهارنظری می دانند.

در صحبت با بعضی از آن ها وقتی این سوال پرسیده می شود که چرا جشنواره تئاتر فجر امسال خالی از هر اسم نامداری است و آیا نمی شد به نحوی برنامه ریزی کرد که به جای تکرار هر آنچه در گذشته بوده، یک اتفاق تازه و حتی کوچک رقم زده شود؟ می گویند: اگر احساس می کردیم برگزاری جشنواره تئاتر فجر برای محافظت از تئاتر است حتی در همین شرایط کرونا از جان و دل مایه می گذاشتیم.

ایده می دادیم و مشارکت می کردیم تا جشنواره خود را با شرایط خاص امروز مطابقت دهد، اما وقتی همه چیز را با آنچه در دنیا رخ می دهد مقایسه می کنیم و می بینیم آنچه به طور استاندارد در دیگر کشورها رخ داده به سمت حفظ جان انسان ها بوده و این مسئله برایشان بیشتر اهمیت داشته و بودجه ای را به شکلی دیگر در اختیار هنرمندان می گذارند، با خود فکر می کنی این جشنواره با هدف حفظ تئاتر یا نجات هنرمند نیست، چون فقط صرف برگزار شدن آن اهمیت دارد.

مسئله بودجه جشنواره بارها از سوی هنرمندان مختلف مورد تاکید و اشاره قرار گرفته که چرا به جای برگزاری یک رویداد بزرگ که خرجی میلیاردی روی دست دولت می گذارد همان پول را میان هنرمندان بیکار و فاقد هر نوع بیمه بیکاری و حقوق و مزایای استخدامی و دولتی قرار نمی دهند؟ در برابر این پرسش، پاسخ اصلی این بوده که بر اساس قوانین و آیین نامه ها امکان اینکه بودجه ی چنین رویدادهایی در جای دیگر مصرف شود وجود ندارد و باید آن اتفاق رخ دهد تا اعتبارش هم تامین شود.

در غیر این صورت اصلا خبری از پول نیست و به باور همین تئاتری ها جای سوال است که آیا برای یک بار هم که شده این موضوع اصلا مطرح و پیگیری شده است که در شرایط ویژه کرونایی این قانون به نفع هنرمندان بیکار تئاتر تغییر کند؟ آیا در جلسه هایی که برخی با افتخار از تشکیل آن با مسئولان می گویند و خودشان الان در هیات های انتخابی و داوری جشنواره حضور دارند، چنین مسئله ای مطرح شده است؟ جدا از مسائل مالی که برای برخی از هنرمندان تئاتر، مشکلات زیاد ایجاد کرده و حتی بعضی را مجبور به تغییر محل زندگی کرده، نکته مهم دیگر ماهیت آن چیزی است که با عنوان جشنواره فجر برگزار می شود.

عده ای بر این باورند یک فستیوال توسط شرکت کنندگانش هویت پیدا می کند و بعد از مرور چهره های شاخص سال های قبل جشنواره آیا نباید گفت که این جشنوار رو به افول رفته است؟ حتی از اسامی که بگذریم آیا نمی شد با خلاقیت و نوآوری جشنواره را برگزار کرد تا هویت بخش های مختلف هم دستخوش تغییر نشود؟ در این میان برخی جشنواره های خصوصی هم مثال زده می شوند که بدون هیچ ادعایی توانستند یک تجربه نو و متفاوت را پشت سر بگذرانند، به همین دلیل بعضی تاکید می کنند ای کاش جشنواره تئاتر فجر هم چنین ریسکی می کرد و در شرایط خاص امسال تجربه تازه ای را پیش روی تئاتری ها می گذاشت، نه اینکه امور به سمتی پیش رود که حتی تعداد آثار شرکت کننده از تهران در مقایسه با شهرهای دیگر با کاهش مشهودی روبرو شود.

البته در این بین همه اهالی تئاتر هم ناامید نیستند و به جز آن هایی که در جشنواره شرکت کردند یا دعوت شده اند، برخی هم می گویند اگر شرایط زودتر به ثبات قابل پیش بینی می رسید، برای حضور در این رویداد آماده می شدند.

حسین کیانی یکی از این هنرمندان است که به ایسنا می گوید: یکی از آسیب های وارد شده به جشنواره امسال این بود که تا قبل از برداشته شدن محدودیت های کرونایی مشخص نبود چه وضعیتی برای مشاغل رده های پایین تر از گروه دو به وجود می آید و وقتی از قبل برنامه ریزی قابل توجه و مفصلی برای یک پدیده هنری وجود نداشته باشد و ناگهان با برداشته شدن محدودیت ها تصمیم به برگزاری بگیریم، ناچاریم به داشته ها بسنده کنیم.

پس طبیعی است که یک شتابزدگی و رفع تکلیف در انتخاب آثار به وجود می آید و همین سبب ساز پایین آمدن کیفیت آثار و دوری مخاطب می شود.

این در حالی است که جشنواره تئاتر فجر باید آغازگاه ارتباط تماشاگر با تئاتر و به نوعی آشتی او پس از یک سال تعطیلی باشد.

او اضافه می کند: همین الان می بینیم که با یک توان 50 درصدی و حتی کمتر از آن به سراغ جشنواره می رویم و این نشان می دهد که انگار جشنواره باید به هر قیمتی برگزار شود و یک تکلیف بر گردن ماست.

در صورتی که بسیاری از جشنواره های دنیا برگزار نشده اند یا به طور کلی شکل آن ها تغییر کرد.

جشنواره فجر ما هم می تواند با توجه به تجربه ها شکل دیگری رقم بزند ولی با این وجود من امیدوارم آثار این دوره بتوانند از حرمت هنری جشنواره تئاتر فجر دفاع کنند، چون این جشنواره در آستانه چهل سالگی است.

یک پدیده هنری است که افراد متعددی برای آن زحمت کشیدند و حفظ شأن هنری آن بسیار مهم است.

انتقادها به کیفیت آثار جشنواره امسال و اینکه دگرگونی خاصی تدارک دیده نشده، در حالی در سکوت و خلوت زمزمه می شود که امید است برگزاری مجازی جشنواره و پخش گزارش های صحنه ای تئاترها و نیز تله تئاترهایی که شنیده می شود از شهرهای دیگر هم بیشتر متقاضی شده اند، تجربه موفقی را پشت سر بگذارد تا از این پس امکان و بستر جدیدی برای عرضه تئاتر و آشنایی مخاطب ایجاد شود.

انتهای پیام
کلید واژه ها: جشنواره - تئاتر - جشنواره تئاتر فجر - استثنایی - برگزار - شرایط - کرونا - آشتی کنان - چهل سالگی - آشتی - خورشیدی - متفاوت - آستانه - رویداد - یکی از - سال 1399 - معرفی - گزارش - مخاطب - امسال - سالگی - آخرین - مورد - ویژه - حدود - سپری - شرکت - کوچه - کنان - هفته