چرا 25 میلیارد دلار ارز های صادراتی برنمی گردد؟ / نقش کارت های بازرگانیِ یکبارمصرف در گرانی دلار

سینا احدیان؛ جهش قیمت دلار به بیش از 22 هزار تومان در روز های اخیر بسیاری را نگران کرده است.

برای خیلی ها سوال است که چه اتفاقی در کشور رخ داده که مجددا نرخ ارز جهش قیمتی را تجربه کرده است.

- " یکی از مهمترین عوامل گران شدن دلار در بازار ارزی ایران بازنگشتن 25 میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات است که دلایل مختلفی دارد.

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ جهش قیمت دلار به بیش از 22 هزار تومان در روز های اخیر بسیاری را نگران کرده است.

برای خیلی ها سوال است که چه اتفاقی در کشور رخ داده که مجددا نرخ ارز جهش قیمتی را تجربه کرده است.

نرخ ارزی که با توجه به شرایط اقتصاد ایران بر بسیاری از بازار های کالا و خدمات مستقیما اثر می گذارد و زندگی معیشتی مردم و روند سرمایه گذاری و تولید کشور را با اخلال جدی مواجه می کند.

یکی از مهمترین عوامل گران شدن دلار در بازار ارزی ایران بازنگشتن ارز های حاصل از صادرات است که صدای رییس بانک مرکزی و حتی روسای قوا را هم درآورده است.

رییس جمهور دو روز پیش صادرکنندگان کشور را سربازان و سرداران خط مقدم مبارزه با تروریم اقتصادی آمریکا دانست و گفت: بخش عمده ای از صادرکنندگان در موعد مقرر ارز خود را بر می گردانند و همین امروز نیز میلیارد ها دلار وارد کشور شده ات، اما متاسفانه افرادی هم هستند که سال گذشته در صادرات کوشا بوده اند، اما به موقع ارز خود را باز نگردانده اند که طبق آمار بانک مرکزی حدود 20 میلیارد یورو می شود.

همچنین روز قبل از این حسن روحانی گفته بود: کسانی که ارز های صادراتی را برنمی گردانند به کشور خیانت می کنند.

بازنگشتن ارز های صادراتی به رقم 20 میلیارد یورو که بیش از 25 میلیارد دلار می شود به 3 دلیل اتفاق می افتد.

اول اینکه صادرکنندگان می توانند علاوه بر استفاده بخشی از دلار ها برای واردات مورد نیاز خود بخش دیگری را به سایر واردکنندگان بفروشند.

اینجا مشکلی که وجود دارد تفاوت 4 هزار تومانی بین نرخ بازار آزاد و بازار نیمایی است که صادرکننده ترجیه می دهد برای سود بیشتر گواهی صادراتی خود را در بازار آزاد بفروشد و بدین صورت بانک مرکزی در رسیدن به هدف نهایی خود یعنی کنترل و تثبیت قیمت ارز موفق نمی شود.

علت دومی که ارز صادراتی برنمی گردد به شرکت های وابسته به دولت برمیگردد.

بسیاری از شرکت های خصولتی و شبه دولتی بویژه در بخش فلزات و پتروشیمی که سالانه بیش از 15 میلیارد دلار درآمد صادراتی دارند و از بسیاری از یارانه ها و سوبسید ها نیز استفاده می کنند ارز های صادراتی را برنمی گردانند و البته ظاهرا زور کسی هم به آن ها نمی رسد و یا دستگاه های متولی که خود دولتی هستند با آن ها مماشات می کنند! دلیل سوم برنگشتن دلار های صادراتی، رشد قارچگونه ی کارت های بازرگانی در سال های اخیر به دلیل جهش قیمت دلار و اعلام ارز رانتی 4200 تومانی است.

برای نمونه تنها در سال 98 بیش از 7 هزار کارت بازرگانی جدید صادر شده است که نشان می دهد بسیاری از ارز های برنگشته به سامانه نیما به همین کارت های به اصطلاح یکبار مصرف و اجاره ای برمی گردد و البته در بعضی موارد برایس برخورد قضایی هم فرد سواستفاده کنند دیگر قابل شناسایی نیست!بر اساس آمار های رسمی 22 درصد صادرات غیر نفتی کشور در سال 98 از طریق 15 هزار و سیصد کارت بازرگانی انجام شده است که هنوز یک دلار هم به تعهدات ارزی خود عمل نکرده اند.

همچنین 11 درصد صادرات با 1400 کارت بازرگانی انجام شده که بین 0 تا 50 درصد از ارز های صادراتی را برگردانده اند.

بر همین اساس 43 درصد صادرات از طریق 2000 کارت انجام و بیش از 50 درصد ارز تعدات ارزی را انجام داده اند و تنها 1450 کارت بازرگانی به صورت کامل و 100 درصدی و به میزان 24 درصد کل صادرات غیر نفتی به تعدات ارزی پایبند بوده اند! با یک حساب سرانگشتی می توان حدس زد حدود 20 میلیارد دلار از درآمد های ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی سال گذشته به کشور یا همان سامانه ارزی یا سامانه نیما بازنگشته است که یا در بازار آزاد فروخته می شود و یا اصلا به کشور نیامده است.

همچنین ارز های صادراتی 3 ماهه اول سال جاری را هم به آن اضافه کنیم به عدد 20 میلیارد یورویی مطرح شده از سوی رییس جمهور می رسد.

محمد لاهوتی؛ رییس کنفدراسیون صادرات ایران با انتقاد از بی قانونی ها و سیاست گذاری های غلط دولتی و مدیریتی که موجب ایجاد زمینه ارزی برای رانت و فساد شده است ادامه داد: اگر آمار های سال 97 را ببینید با ظهور و بروز کارت های اجاره ای که سازمان توسعه تجارت اعلام می کند حدود 5 میلیارد دلار صادرات از این طریق صورت گرفته است علاوه بر اینکه دولت به هدف بازگشت و دریافت ارز صادراتی نمی رسد بلکه صادرکننده خوش نام هم از بازار بیرون می شود.

رییس کنفدراسیون صادرات ایران گفت: بخشی از ارزی که به کشور باز نگشته مربوط به کالا های ورود موقتی است که پیش از 97/1/22 یا پس از آن وارد شده، اما هنوز بانک مرکزی آن ها را تعیین تکلیف نکرده و به عنوان بدهی ارزی لحاظ شده است.

وی افزود: برخی کالا ها نیز مرجوع شده است، اما صادرکنندگان آن ها همچنان به عنوان بدهکار ارزی مطرح هستند.

لاهوتی گفت: برخی کارت های بازرگانی اجاره ای است و با آن ها کالا صادر می شود، اما استفاده کنندگان از این کارت ها هیچ وجود خارجی برای بازگرداندن ارز ندارند.

رییس کنفدرایون صادرات ایران با بیان اینکه اشکال اساسی در صدور کارت های بازرگانی است افزود: ما قدرت نظارتی یا اعمال نظر برای صدور این کارت ها را نداریم.

وی گفت: صدور کارت بازرگانی مجوز صادرات و واردات ات، اما تخلفات پس از آن اتفاق می افتد و یک سال پس از صدور این کارت مشخص می شود مالیات داده یا نداده است.

باید روش هایی را در پیش بگیریم که پیش از وقوع تخلف از آن جلوگیری شود.

نامه نگاری متقابل همتی و شافعی درباره رفع تعهد ارزیگفتنی است در مورخ 9 اردیبهشت 99 غلامحسین شافعی ریی اتاق بازرگانی ایران با ارسال نامه ای به عبدالناصر همتی در خصوص ابلاغیه رفع تعهد ارزی سال 98 انتقاد کرد و گفت: دستورالعمل بازگشت ارز صادرات، برخلاف توافق بخش خصوصی و دولت است.

وی حذف تعدیل 20 درصدی برای صادرات ال های 98 و 99 را برخلاف رایزنی های صورت گرفته اعلام کرد و تأکید داشت: این اقدام موجب ضرر هنگفت صادرکنندگان می شود.

البته همتی در پاسخ به نامه شافعی اظهار داشت: با صادرکنندگان نهایت تعامل را داشته ایم، اما برخی ارز را برنگردانده اند، لذا انتظار می رود با توجه به کاهش فزاینده درآمد های نفتی کشور تحت تحریم های ظالمانه در شرایط کنونی رییس اتاق بازرگانی با سیاست های اقتصادی جاری همسو بوده و ضرورت دارد بنگاه های مختلف اقتصادی نیز که طی الیان متمادی با بهره مندی از سوبید های انرژی و ارز های نفتی ایجاد و شکل گرفته ات، در این شرایط منابع ارز حاصل از صادرات خود را به صورت مؤثر و شفاف برای تأمین نیاز های وارداتی بخش های اقتصادی به کار گیرند.

حمیدرضا زادبوم؛ رییس سازمان توسعه تجارت ایران با بیان اینکه برای صدور کارت بازرگانی اعتبار سنجی بر اسا س قانون انجام می شود گفت: از طرفی بخش خصوصی، اتحادیه ها و اتاق بازرگانی می گویند در صدور کارت سختگیری نکنید، اما از طرفی با بروز تخلفات نتیجه می گیریم که باید اعتبارسنجی های سختگیرانه تری انجام دهیم.

زادبوم افزود: بسیاری از کسانی که تعهد ارزی آن ها صفر درصد است کارت های اجاره ای دارند.

زادبوم گفت: هر کس به تعهدات ارزی خود عمل نکند می توانیم کارت بازرگانی وی را باطل کنیم.

رییس سازمان توسعه تجارت ایران افزود: از دو هفته آینده برای کارت های بازرگانی که در سال 99 صادر شده است سقف صادرات قرار داده می شود و دارندگان این کارت ها امسال می توانند فقط 500 هزار دلار صادرات داشته باشند.

شمس الدین حیسنی؛ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم با بیان اینکه ارز چهار هزار و 200 تومان قصه پر دردی دارد گفت: باید از تعدد نرخ ارز بکاهیم.

زمانی که تعدد نرخ ارز وجود دارد و نرخ ارز در سامانه نیما، سنا و حواله ای با یکدیگر متفاوت است انگیزه ها برای وارد کردن ارز به کشور از بین می رود.

صمد عزیزنژاد؛ کارشناس مسائل اقتصادی نیز در این برنامه گفت: از ابتدای سال 97 مدیریت بازار ارز به بانک مرکزی سپرده شد، اما دستگاه های دیگر با آن همکاری نکردند.

وی افزود: بر اساس مصوبه بانک مرکزی صادرکنندگانی که 70 درصد ارزشان را وارد کشور کنند مشمول معافیت صددرصدی ارزش افزوده و مالیات بر عملکرد می شوند، اما سازمان امور مالیاتی به این مصوبه عمل نکرد.

این کارشنا اقتصادی افزود: تصمیم های یکباره موجب بی ثباتی در بازار ارز می شود و صادرکنندگان ارز خود را در خارج از کشور هزینه می کنند.

این کارشنا اقتصادی گفت: کارت های بازرگانی یکساله اجاره ای باید حذف شود، زیرا ریشه اصلی معضلات ات.

عباس آرگون؛ نایب رییس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی هم گفت: صادرکنندگان اصیل ارز صادراتی را برمی گردانند.

با توجه به شرایطی که برای کشور ایجاد شده صادرکننده اصیل و شناسنامه دار باید ارز خود را برگرداند و معتقدم آن دسته از صادرکنندگان اصیل و واقعی این کار را می کنند تا در این دوره به تنگنایی که دولت و کشور در آن قرار دارد، کمک کنند.

این وضعیت همیشگی نیست و حتما از این شرایط هم عبور خواهیم کرد ولی باید صادرکنندگان واقعی و غیرواقعی دسته بندی شوند.

ارز بازنگشته از صادرات متعلق به دارندگان کارت های بازرگانی یکبار مصرف استجمشید نفر؛ رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران: معتقدم صادرکنندگان واقعی و دارای اهلیت ارز خود را بر می گردانند یا همه تلاش خود را برای رفع تعهدات ارزی انجام می دهند.

ممکن است صادرکنندگان در برخی از مراحل دچار مشکلاتی از قبیل عدم پرداخت مشتریان خاص خود شوند که این موضوع تأخیر در برگشت ارز ایجاد می کند، اما افرادی که ارز حاصل از صادرات را پرداخت نمی کنند، صادرکننده نیستند، این ها افرادی هستند که بر مبنای بخشنامه های غلط صادرکننده موقت و دارای کارت های بازرگانی یکبار مصرف شدند و متأسفانه این افراد به اصل صادرات لطمه می زنند.

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران: نباید توپ گرانی ارز را به زمین صادر کنندگان اصیل و باسابقه انداختحسین سلاح ورزی: در شرایط تحریم سخت، صادرکنندگان ایرانی نیز گرفتار شده اند و برگرداندن ارز به سادگی سال های قبل از تحریم نیست.

صادرکنندگان اصیل و قدیمی می خواهند برای همیشه فعالیت کنند و این راهبرد یکبار مصرف از سوی افراد دیگری صورت می پذیرد.

انداختن توپ افزایش نرخ تبدیل دلار به ریال ایران به زمین صادرکنندگان اصیل و با سابقه ممکن است اصل صادرات را مخدوش و راه را برای فرصت طلب ها و موج سواران بازکند.

پیشنهاد مشخص این است که دولت محترم اولاً جزییات صادرات را به تفکیک کالایی فاش کند و دوماً به طور دقیق بگوید کدام بخش از صادرکنندگان ارز را برنگردانده اند.

در هر حال برای جلوگیری از خروج ارز از کشور یا بازگشتن ارز های صادراتی اولا باید برای صدور کارت های بازرگانی و ثبت سفارش و همچنین تخصیص ارز به افراد دارای صلاحیت و اهلیت چاره ی اساسی اندیشیده شود.

به نظر می رسد با این تفاسیر باید نظارت بر تجارت خارجی کشور و تخصیص ارز های کم یاب و پر ارزش از سوی نهاد های نظارتی بیشتر انجام شود و پیش از رخ دادن مشکل جلوی سواستفاده ها گرفته شود.

ثانیا برای بازگرداندن 25 میلیارد ارز حاصل از صادراتی که برنگشته بایستی قوه قضاییه با جدیت و قاطعیت ورود کرده و با همکاری نهاد های دولتی از جمله بانک مرکزی هر چه زودتر متخلفان را مجبور به انجام تعهدات ارزی کند تا بیش از این شاهد افزایش قیمت دلار و مختل شدن روند اقتصادی و زندگی معیشتی مردم نباشیم.

در پایان تاکید می شود که دستگاه های نظارتی و قضایی و حتی مجلس شورای اسلامی باید به درباره کسانی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت به افراد فاقد صلاحیت کارت بازرگانی و همینطور اجازه ی ثبت سفارش داده اند تحقیق کند تا این قبیل از مفاسد از ریشه خشکانده شود.

کلید واژه ها: دلار - گران - نرخ ارز - قیمت دلار - قیمت - میلیارد - کشور - صادرات - اقتصاد - سرمایه گذاری - اقتصاد ایران - یکی از - تومان - بازار - ایران - عوامل - هزار - ارزی - داده - سوال - خبرگزاری - سینا - اقتصادی - معیشتی - سرمایه - تولید - شرایط - زندگی - اخلال - خدمات