گردش به راست ماشین دولت/ شکست پروژه 7ساله نگاه به غرب

پیش نویس برنامه 25 ساله ایران و چین در هیات دولت به تصویب رسید که این به معنای شکست پروژه پرهزینه 7ساله نگاه به غرب است.

- به گزارش سایت قطره و به نقل ازگروه دیگر رسانه های خبرگزاری فارس، روزنامه های فرهیختگان ، صبح نو و اعتماد به موضوع تصویب پیش نویس برنامه 25 ساله ایران و چین پرداخته اند که مهم ترین بخش های این گزارش ها را در ادامه می خوانید.

فرهیختگان:  به تازگی پیش نویس برنامه 25 ساله ایران و چین در هیات دولت به تصویب رسید تا دوطرف با استفاده از این نقشه راه برای تداوم همکاری دوجانبه اطمینان خاطر پیدا کنند.

اینکه چرا این توافق که در ژانویه 2016 و در جریان سفر شی جین پینگ رییس جمهور چین به تهران پیشنهاد شده، پس از سه سال و نیم به تصویب می رسد و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه مامور پیشبرد آن می شود، بی ارتباط با شرایط زمانی این پیشنهاد و نوع نگاه دولت در حوزه سیاست خارجی نبوده است.

درباره مفاد این برنامه به طور دقیق نمی توان سخن گفت، چراکه عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه تمام گمانه زنی ها در این باره را رد کرده، اما با توجه به بازه ارائه این پیشنهاد به ایران که در زمستان 1394 یعنی چندماه پس از اجرای برجام بوده است، به نظر نمی رسد که مفاد آن در آن زمان غیرمتوازن بوده باشد.

ایران در آن زمان از این فرصت استفاده نکرد و به شکل های گوناگون طرف چینی را تحقیر کرد و فضایی را در اختیار شی جین پینگ قرار داد که فاقد برخی امکانات بهداشتی بود.

تهران در جریان این سفر، سندی را با طرف چینی امضا کرد که یکی از بندهای آن اعلام می کرد باید دو کشور یک سند جامع راهبردی برای همکاری های خود در همه زمینه ها داشته باشند، اما این سند آن گونه که باید پیگیری نشد تا سال گذشته طرف چینی با توجه به وضعیت جدید تغییراتی را اعمال کند و آن را به تهران ارائه دهد.

البته درحال حاضر مفادی از توافق تا نهایی شدن آن اعلام نخواهد شد، اما بررسی رفتار چین در سایر قراردادها نشان می دهد که پکن قراردادهایی عمدتا کوتاه مدت به امضا می رساند، ولی با توجه به رفتار سیاست خارجی ایران به ویژه در دولت فعلی، پکن به ثبات در این حوزه اطمینان نداشته و بر همین اساس چنین برنامه ای را به ایران پیشنهاد کرده است.

دولت هفت سال سیاست خارجی خود را در غرب تعریف کرده بود همان قدر که این برنامه می تواند برای ایران حائز اهمیت باشد، پیگیری آن در دولتی که هفت سال سیاست خارجی خود را در غرب تعریف کرده بود هم دارای اهمیت است.

اگر سیاست های راهبردی ایران در غرب آسیا را -که عمدتا در مجموعه ای متشکل از وزارت خارجه و سایر نهادهای مسئول تعیین می شود و معمولا روند مشخصی را دنبال می کند- در نظر نگیریم، تقریبا در سایر نقاط دنیا، تهران فاقد یک استراتژی و سیاست مشخص بوده است.

همین موضوع نیز باعث شده منافع ایران در سایر نقاط دنیا، با وجود روابط بسیار دوستانه و مستحکم حداقلی باشد.

  به عبارت ساده تر می توان گفت که ایران در سیاست خارجی خود آرزو دارد، ولی برنامه ای ندارد، از همین رو با روی کار آمدن هر دولتی، چرخش هایی تا 180 درجه در راهبردهای بین المللی رقم می خورد.

نمونه آن در پرونده ونزوئلا به خوبی قابل مشاهده است.

ایران در برهه ای بخشی از تمرکز سیاست خارجی خود را روی آمریکای لاتین، کشورهای ونزوئلا و بولیوی گذاشت و توانست به ویژه در صنعت ساختمان سازی سود قابل توجهی هم کسب کند.

در برهه ای دیگر اما ونزوئلا در سیاست خارجی ایران عملا اهمیت خود را از دست داده بود و با وجود اینکه نیکلاس مادورو، رییس جمهور این کشور به ترکیه سفر کرده بود، ایران حاضر به دعوت از او برای سفر به تهران نشد.

بااین حال در اسفند سال پیش، ایران که به دلیل تحریم ها امکان صادرات فرآورده های نفتی خود را به راحتی ندارد، پنچ کشتی حامل فرآورده های نفتی را به ونزوئلا ارسال کرد و هزینه آن را به صورت کامل دریافت کرد.

چرخش هایی اینچنینی در حوزه بین الملل سبب شده کشورها در توافقات و تعاملات با ایران این موضوع را مورد توجه قرار دهند و حساب ویژه ای روی همکاری با ایران باز نکنند و تهران را شریکی غیرقابل اطمینان تصور کنند.

  صبح نو: چرخش به شرق سند همکاری بلندمدت و راهبردی میان تهران و پکن که پیش نویس آن در هیات دولت به تصویب رسید، نخستین همکاری کلان و بلندمدت با یک قدرت بزرگ در چهل سال گذشته و دوران پس از انقلاب اسلامی است.

تصویب این سند از سوی طرف چینی و نهایی و اجرایی شدن آن، می تواند به معنای چرخش کامل به سمت شرق تلقی شود.

در واقع، ممکن است به معنای انتخاب نهایی باشد؛ ترجیح نهایی شرق به غرب.

با این حال سوالی که بلافاصله مطرح می شود این است که چرا جمهوری اسلامی ایران و دولت تدبیر و امید به عنوان قوه اجرایی آن، پیش نویس نهایی برنامه 25 ساله همکاری های دو کشور را پنج سال و 6 ماه پس از سفر مهم رییس جمهوری چین به ایران، تأیید و تصویب و به مرحله اجرایی شدن گذاشته است؟ آیا امکان نداشت که همزمان با بهبود شکننده روابط با غرب، در جبهه شرق هم سرمایه گذاری می کردیم و از مواهب روابط با کشورهایی نظیر چین، بهره مند می شدیم؟ برخی تحلیلگران معتقدند که امضای سند برجام با غرب، باعث دوری ایران از کشورهای حوزه شرق از جمله چین شد.

بی محلی به چین پس از برجام مسبب بی اعتمادی پکن به تهران  یکی از این تحلیلگران ابراهیم رحیم پور، معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان است.

او معتقد است که وقتی برجام به امضا رسید، یک سری بی محلی هایی به چینی ها کردیم و همین بی محلی ها، در طرف چینی، بی اعتمادی ایجاد کرد.

رحیم پور با اشاره به موانع پیشرفت سند همکاری های 25 ساله از سوی چینی ها نیز تاکید کرد: چینی ها در سیاست های منطقه ای خود، سعی می کنند توازن ایجاد کنند.

اقدامات آن ها در سیاست خارجی، با تبلیغات و یک سویه نگری همراه نیست و وقتی صحبتی مطرح می کنند، مراقب عربستان، رژیم اسراییل، هند و پاکستان هم هستند و بنابراین در این شرایط، تلاش می کنند اقدامات حساسیت برانگیز نداشته باشند.

وی با بیان اینکه به نتیجه رسیدن اسناد راهبردی میان کشورها از جمله سند 25 ساله میان ایران و چین، بستگی به منافع کشورها دارد، گفت: چینی ها معمولاً خود را مقید نمی بینند.

البته در قبال برخی کشورها مثل پاکستان، چون رابطه با این کشور، به دلیل مشکل حادشان با هند، برایشان راهبردی است بسیار مقید هستند.

معاون پیشین وزارت امور خارجه کشورمان در پاسخ به این سؤال که چنانچه دو طرف برای اجرایی شدن سند همکاری های 25 ساله اهتمام داشته باشند، این سند چه مزایایی در پی خواهد داشت، گفت: چینی ها، چهار سطح سند راهبردی با دیگر کشورها دارند که ایران از سطح سوم این سند برخوردار است؛ یعنی راهبردهای ما برای چینی ها در سطح یک و دو هم نیست.

بر این اساس می فهمیم چینی ها چگونه به ما نگاه می کنند.

وی با بیان اینکه از جزییات این سند راهبردی کسی اطلاعی ندارد، تاکید کرد: چنین سندهایی مثل قانون اساسی است که در چارچوب آن، کشورها می آیند نسبت به یکدیگر تعهداتی می دهند که از آن تخطی نکنند و آن را اجرایی کنند و اگر اجرایی نکردند، در حدفاصل 6 ماه گلایه های خود را مطرح کنند.

اگر کشورها با هم سند بلندمدت داشته باشند و به آن پایبند باشند؛ خوب است اما باید موانع آن را هم دید.

اعتماد:  با اظهارنظر تازه سخنگوی وزارت امور خارجه درباره پیش نویس برنامه 25 ساله همکاری های جامع ایران و چین فاز تازه ای از گمانه زنی درباره سرمایه گذاری 400 میلیارد دلاری پکن در ایران آغاز شده است.

عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه این سند را افتخارآمیز   و به نفع منافع دو کشور خوانده و عنوان کرده که این سند ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی را دربر می گیرد و احتمالا در آینده و پس از تصویب نهایی می تواند به طور کامل منتشر شود.

  اما این برنامه 25 ساله راهبردی ایران و چین چیست و چه بخش هایی دارد؟ پاسخ اولیه به این سوال این است که هرگونه توضیحی درباره جزییات این برنامه، در حد گمانه زنی است و موضع رسمی هیچ یک از دو کشور نیست.

بیش از هر چیز، این سرمایه گذاری چین، به معنای تزریق سالانه 16 میلیارد دلار به اقتصاد ایران است که البته زیربنای آن در سال 2016 تحت عنوان ساختار شراکت استراتژیک ایران و چین ریخته شد.

قرار بر این بود که چین 260 میلیارد دلار در بخش نفت، گاز و پتروشیمی ایران سرمایه گذاری کند؛ بخش قابل توجهی از این سرمایه گذاری چینی ها طی 5 سال نخست اجرای قرارداد 25ساله با آنها به صنعت نفت و گاز ایران تزریق شود و مابقی آن به صورت مرحله ای و بر اساس توافق دو طرف از سوی پکن در ایران انجام شود.

چینی ها همچنین قرار است در قالب توافق شراکت جامع استراتژیک با ایران 120 میلیارد دلار در حوزه توسعه زیرساخت های تولید و حمل و نقل در ایران سرمایه گذاری کنند که بخش قابل توجهی از این سرمایه گذاری هم در 5 سال نخست انجام خواهد شد و مابقی آن به صورت دوره ای و بر اساس توافق دو کشور به بخش صنعت و حوزه حمل و نقل ایران تزریق می شود.

سرمایه چینی در خاورمیانه  البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین در کشورهای مختلف دنیا یک چیز عادی محسوب می شود و چندان عجیب نیست.

چنانکه بر اساس آمار و ارقام موجود، سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین در دنیا از سال 2009 تا سال گذشته میلادی هشت برابر شده است.

همین 5سال پیش، بر اساس آمار و ارقام موجود، رقم سرمایه گذاری خارجی چینی ها، به 140 میلیارد دلار رسیده بود.

عمده این سرمایه ها نیز به سمت بخش انرژی در کشورهای مختلف رفته است.

چینی ها در 24 کشور آفریقایی سرمایه گذاری کرده اند.

در نیجریه 21 میلیارد دلار، در اتیوپی و الجزایر 30 میلیارد دلار و در آنگولا و آفریقای جنوبی 20 میلیارد دلار.

بخش بزرگی از سرمایه گذاری خارجی چینی ها نیز در منابع انرژی دنیا متمرکز شده است.

در حال حاضر بخش عمده ای از منابع انرژی مورد نیاز چین، از راه اقیانوس هند و بخش پایینی و متصل کننده اقیانوس هند به خاورمیانه موسوم به دریای عرب تامین می شود.

اما هدف بزرگ پکن، دسترسی به آب های خلیج فارس و منابع انرژی خاورمیانه است.

چینی ها از 4 سال پیش با یک سرمایه گذاری 50 میلیارد دلاری در بندر گوادر پاکستان، به دنبال تحقق این رویا بوده اند.

بهشت نیروی کار ارزان   شوک های ارزی به وقوع پیوسته و پی در پی در ایران که از سال های ابتدایی دهه 90 خورشیدی شکل گرفته، اثرات ریزودرشتی در اقتصاد ایران خواهد داشت که یکی از آنها، ارزان تر شدن نیروی کار ایران به نسبت دیگر کشورها خواهد بود.

برخی کارشناسان معتقدند این نیروی کار ارزان مانند مکانیسم مشوق سرمایه گذاری خارجی عمل خواهد کرد.

الگویی که پیش از این در کشورهای آسیای جنوب شرقی نیز دیده شده و هزینه های تولیدی را برای سرمایه گذاران کاهش داده است.

شرکت های چینی برای حضور در ایران نیاز به نیروی کار ارزان در کنار سیستم حمل و نقلی دارند که با اجرای این توافقنامه، علاوه بر اینکه محصولاتی با مشخصات شبیه به تولیدات آنها در چین تولید خواهد شد؛ امکان تولید و صادرات کالاهای تولید شده در ایران فراهم می شود.

انتهای پیام/ همکاری های مشترک ایران و چین ارتقاء یابد
کلید واژه ها: ایران و چین - تصویب - برنامه - فرهیختگان - هیات دولت - دولت - ایران - وزیر امور خارجه - پیشنهاد - رییس جمهور چین - محمدجواد ظریف - نویس - سیاست خارجی - شی جین پینگ - گزارش - پروژه - امور خارجه - رییس جمهور - شکست - هیات - خبرگزاری - نقشه راه - مهم ترین - اطمینان - روزنامه - استفاده - اعتماد - ارتباط - همکاری - صبح نو