معنویت گرایان جدید اعتقادی به نثارجان برای خدمت به دیگران ندارند

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تشریح فعالیت ها و افکار معنویت گرایان در موضوع کرونا اشاره کرد.

- ایسنا/قم عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تشریح فعالیت ها و افکار معنویت گرایان در موضوع کرونا اشاره کرد.

سی و یکمین نشست از سلسله نشست های "کرونا و زندگی مؤمنانه" که شب گذشته به همت دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد قم، برگزار شد با ارایه بحث توسط دکتر احمد شاکرنژاد عضو هیئت علمی پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با موضوع کرونا و معنویت گرایی جدید همراه بود.

شاکر نژاد در ابتدای این نشست گفت: چالش های مدعیان معنویت در دوران کرونا بسیار آموزنده است که می توان از مدعیات آن ها زمینه های شناخت بهتری از آن ها را پیدا کرد.

وی افزود: در یک نگاه عام می توانیم انواع معنویت گرایی را به چهار دسته کلی تقسیم کامل کنیم که شامل معنویت زاهدانه، معنویت عارفانه، معنویت اجتماعی و معنویت قهرمانانه است.

شاکر نژاد بیان کرد: معنویت زاهدانه به دنبال کنترل امیال خود است.

معنویت عارفانه با جهل های خود مبارزه می کند و به دنبال شناخت است.

معنویت اجتماعی نیز با حب ذات خود مبارزه می کند و می خواهد آن را به دیگر دوستی تبدیل کند.

معنویت قهرمانانه یا حماسی نیز به دنبال مبارزه با ترس های خود است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه معنویت اول و دوم سبقه فردگرایی بیشتر و جمع گرایی کمتری دارند و دو مورد دیگر دارای سبقه اجتماعی بیشتری هستند، تصریح کرد: در بحث کرونا با یک واقعیت اجتماعی مواجه شدیم و جریان های اجتماعی در این خصوص موضع گیری کردند.

توقع آن بود که معنویت اجتماعی و قهرمانانه و حماسی در این جریان نقش آفرین باشد که همین گونه هم بود.

ولی در این میان سؤال مهم آن است که جریان های معنویت گرای جدید (اس بی ان آر) چه موضعی داشتند؟! وی گفت: این گروه نقد جدی به دین داران مطرح می‎ کنند که دین داران حساسیت چندانی نسبت به رنج ها و آلام مردم ندارند و به عبارتی دین نهادینه را در تقابل با انسانیت قرار می دهند و از قدیم این شعار را می دادند که "عبادت به جز خدمت خلق نیست" و اینکه به جای اینکه این همه هزینه صرف مناسک کنید چرا این هزینه ها را صرف کاهش آلام مردم از جمله فقر و اعتیاد نمی کنید؟ این گروه در ماجراهایی چون سیل و فقر و.

نقش آفرین بودند و در ماجرای کرونا نیز نقش خود را ایفا کردند و به همین دلیل گزینه بسیار خوبی برای پژوهشگران هستند تا به تحلیل فعالیت آن ها در این مدت بپردازند.

وی با اشاره به اینکه اس بی ان آر پدیده سیال و جاری است که می توانیم بروز و ظهور آن را به اشکال مختلف در اطراف خودمان ببینیم، افزود: معنویت گرایی جدید پدید ه ای مربوط به 1970 تا 1980 و جریان هایی بودند که از ادیان مختلف گرته برداری می کردند و هرکسی باید معنویت خودش را داشته باشد و عصر جدید دین و معنویت خاص خودش را می خواهد و دین و معنویت با ادیان سنتی متفاوت است.

شاکر نژاد بیان کرد: در ادیان سنتی مردم خدایی بیرون از خودشان را می پرستیدند اما در معنویت گرایی جدید خدا چیزی نیست جز درون ما و الوهیتی که در درون ما نهفته است؛ این الوهیت ساری و جاری در همه جا است در سنگ، تکنولوژی، ارتباطات شبکه ای، گیاهان، حیوانات و می توان آن ها را در قالب های مختلف دید یعنی همه خدایی شعار اصلی این جریان است و مهم ترین بخش الوهیت در درون خود ماست.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: موضوع دیگر انرژی مثبت است که ما در جهان قانون جذب داریم و الوهیت ساری و جاری را در کل هستی داریم و بدن ما آن را می تواند جذب کند.

وی با اشاره به اینکه توجه به خدای درون و نیروهای درونی و اینکه هر کسی باید دین داری خودش را داشته باشد محور اصلی این تعالیم جدید است، گفت: بر مبنای مشاهدات خودم در سه ماه اخیر مواجهه با پدیده کرونا بیان می کنم که در حوادث پیشین مانند زلزله بم، زلزله کرمانشاه، سیل لرستان و سیستان شاهد حضور جریان های معنویت گرای جدید بودیم.

وی افزود: بنیاد هنر زندگی که در هندوستان قرار دارد در زلزله بم مشارکت کرد، یا عرفان حلقه در کرمانشاه تلاش کرد بروز و ظهور داشته باشد، گروه های طبیعت گردی، یوگا، مراکز مربوط به مدیتیشن در سیل لرستان و سیستان همیاری داشتند.

شاکر نژاد بیان کرد: به شکل اعجاب آوری در کرونا، مشارکت مستقیم چندان زیادی از این جریان ها ندیدیم و اظهار نظراتشان مربوط به مباحث تئوریک بود که پشتوانه های روان شناختی یا فرا روان شناختی از اینکه چرا این پدیده اتفاق افتاده و یا راهکارهای مواجه با پدیده کرونا را ارائه می کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: به عنوان مثال معنویت گرایی جدید وارد امداد بالینی و محیط های کلینیکال نشدند که خدماتی ارائه کنند؛ شاید عده ای بگویند از ورود افراد متخصص جلوگیری می شد که این گونه نیست و گروه های جهادی واردشده و خدمت می کردند.

وی گفت: در ضدعفونی کردن معابر و عابر بانک ها، کفن و دفن اجساد، سرکشی به خانواده های مبتلا بروز و ظهور نداشتند؛ چرا در کرونا شاهد حضور معنویت گراهای جدید نبودیم و حتی مشارکت های قبلشان را انجام ندادند؟ که این سؤال پژوهشی مهمی است و مدعای آنان را که معنویت دینی و دین داری نهادینه به فکر انسانیت نیست، به چالش می کشد.

وی با اشاره به اینکه معنویت گرایی جدید مشاهده کردند که دین داران بیشتر به فکر انسان ها و جان آنان بودند، ادامه داد: معنویت گراهای جدید کل جهان را یک انرژی می دانند و به عبارتی امری ساری و جاری را در کل جهان مشاهده می کنند و بیشتر با تعبیر انرژی از آن یاد می کنند و شر و ناملایماتی را حمل بر خطاهای انسانی یا طبیعت خود جهان می کنند که گریزی از آن نیست.

شاکر نژاد بیان کرد: معنویت گرایی جدید از این چالش ها برای خود استعلایی و تعالی شخصی خودش بهره می برد و این تحلیل معقولی است، اما نشان می دهد در چالش هایی که پای مرگ و زندگی در میان است این تحلیل نمی تواند چندان موجد رفتارهایی مثل ایثار و شهادت و جان فشانی و کمک به هم نوع تا سر حد جان واقع شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: فردی با نگاه توحیدی خدا را خالق همه چیز و ناظر بر همه چیز می داند ولی قائل به این نیست که خدا عین همه چیز است و یا خدا در همه چیز حلول کرده است؛ معنویت گرایی جدید خدا را حلول کرده در همه چیز می دانند و از تعبیر انرژی استفاده می کنند تا این سیالیت را بهتر برسانند.

وی گفت: معنویت گراهای جدید مرکز این الوهیت را در درون انسان می دانند و دریچه آن وجود خودتان و استعلا و تکامل خودتان است و معتقدند خودت را دوست داشته باش قبل از اینکه دیگران را دوست داشته باشی.

وی افزود: تحلیل مایکل یورک از دیدگاه معنویت گرایی جدید و خودمختاری و اقتدار شخصی این است که عیب بزرگ این دیدگاه این است که معیاری برای قضاوت اخلاقی و چارچوب مشخصی برای فعالیت اجتماعی محیا نمی کند و درک های شخصی را معیار قرار می دهد؛ ممکن است این درک ها بر اساس امیال فردی او جهت دهی شوند و درک های او درک هایی نباشند که معیار و دستورالعمل مشخصی برای او محیا کند.

شاکر نژاد عنوان کرد: افراد دچار ضعف اخلاقی می شوند یعنی چون ساختار منسجمی از ارزش های خودشان ندارند دو دل می شوند بین اینکه چه کاری خوب و چه کاری بد است؛ عوامل غیرمعرفتی در برخی امیال و شرایط اجتماعی آن ها اثر گذاشته و رفتار آنان را جهت دهی کرده و تصمیم او را فردی و مبتنی بر احساس می کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: آقای پاول هیلاس و لیندا وودهد که در مقاله ای می گویند تمایزی بین زندگی کردن اصیل و زندگی به عنوانِ و به تبع می گذارند؛ همه ما می گوییم زندگی اصیل بهتر از زندگی تبعی است.

وی با اشاره به اینکه افراد مدعی زندگی اصیل رفتار اجتماعی از خودشان نشان می دهند خود محورانه است و برای دیگران قابل اطمینان نیست، گفت: این دو پژوهشگر در این مقاله می گویند دیگر دوستی در معنویت گرایی جدید امواجی از دایره خوددوستی است.

وی افزود: دین داری جدید ممکن است به دیگران کمک کنند، به حقوق زنان توجه کنند، محیط زیست را قدر بدانند، به حقوق حیوانات توجه کنند ولی این ها دایر مدار بر زندگی فردی آنان است تا جایی که زندگی فردی، درونی و اصیل خودشان با چالش مواج نشود به این موارد عمل و توجه می کنند.

شاکر نژاد بیان کرد: فردی با معنویت گراهای جدید در زندگی ارتباطی خودش به نحوی عمل می کند که مطمئن باشد زندگی اصیل و فردی خودش با چالش مواج نمی شود؛ وقتی به انسان دوستی می پردازد که زندگی فردی اش دچار چالش نشود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز کرد: دینداری جدید به تعبیر بنده نوع دوستی مجازی و نوع دوستی نمادین را تا جایی انجام می دهند که خودشان آسیب نبینند، در زلزله کرمانشاه که جریان ها وارد صحنه شدند توصیه می کردند کسی دیگر نیاید اینجا قدرمان را نمی دانند یعنی هنگامی که خودمختاری شان و جانشان زیر سؤال می رفت و در خطر می افتاد برمی گشتند چرا که حب ذات بر آنان غلبه می کرد.

وی گفت: این گروه زمانی که مختار بودن خود را زیرسوال می دیدند دیگر حاضر نبودند در این مکان بمانند.

این گروه در زلزله بم نیز چنین رفتاری داشتند.

برخی از افراد که برای خدمت رسانی به منطقه آمده بودند پس از گذشت یک روز وقتی که آزادی خود را محصور می دیدند و اینکه جان خود را در خطر می دیدند نوع دوستی را کنار می گذاشتند و از منطقه می رفتند.

وی اظهارکرد: با در کنار هم گذاشتن این تحلیل ها دو نقد و زاویه بدست می آید که متوجه شویم معنویت گرایی عصر جدید دو پاشنه آشیل و ضعف عمده را در مصاف معنویت گرایی دینی دارد.

این استاد حوزه بیان کرد: از دریچه اخلاق تحلیلی به این نتیجه می رسیم که معنویت گرایی جدید دچار نسبیت گرایی اخلاقی است و منشا آن برخواسته از این گزاره است که هرچیزی را باید خودتان درک کنید و بسازید و بر آن اساس بپذیرید که در اصطلاح به آن انفسی گرایی اخلاقی و معنوی می گوییم.

وی افزود: این انفسی گرایی لزوما به نسبیت گرایی منجر نمی شود.

اکثر معنویت گرایان جدید به دلایل مختلف از دین داری نهادینه فاصله گرفتند و معنویت سبک تری برای خود انتخاب کردند.

این گروه به دلیل استخراج ارزش های بنیادین و فلسفی نیستند بلکه در لحظه به واسطه عاطفه ای که به یک گزاره یا یک سوژه دارند معنویتشان بروز و ظهور می کند.

در این جا تصمیم گیری های اخلاقی هرچه بزرگ هم باشد گرفتاری آن در ضعف اخلاقی، آنها را بسیار شکننده می کند.

شاکرنژاد بیان کرد: نکته دیگر آنکه با این رفتار این گونه افراد خود را معصوم می انگارند و تصور می کنند که این گروه با فهم اندک خود همه چیز را بهتر از همه درک می کنند که این عنصر راه را برای تخیل اخلاقی باز می کند یا به بهانه آزادی عقیده گزینه التقاطی را برگزینیم.

وی گفت: نقد دیگری که از زاویه فلسفه اخلاق به این پدیده وارد می شود در حوزه اخلاق تحلیلی است.

در حوزه اخلاق هنجاری مکاتبی چون خودگروی اخلاقی، دیگر گروی، سودگروی، وظیفه گروی و.

وجود دارد.

در این دیدگاه انسان خود را جای دیگران قرارداده و می گوید آنچنان برای من خوب است حتما برای دیگران هم خوب است.

وی اظهارکرد: معنویت گرایی جدید خود را مهمترین بخش از اولوهیت می دانند و مهمترین وظیفه خود را احیای الوهیت خود می دانند .

پس در اینجا حب ذات از روانشناسی به حالت روانشناختی و ارزش شناسی و معرفت شناسی می رسد و در اینجا حفظ ذات به عنوان یکی از مهمترین عناصر معنویت گرایی محسوب می شود تا به رشد معنوی خود ادامه ببخشد.

وی با ذکر این مطلب که دو چالش مهم پیش روی خود گروی اخلاقی است، اظهارکرد: این خودگروی نمی تواند در تزاحم نفع شخصی و نفع جمعی، راه کاری را ارایه کند و قاعدتا اگر کسی دچار این خودگروی است و نظریه را می پذیرد در زمان بروز تزاحم منافع، منافع خود را اولی قرار می دهد.

نکته دیگر اگر این فرد بخواهد زیست اخلاقی داشته باشد، این زیست در مقایسه دیگران کوته فکرانه تر جلوه می کند زیرا اهداف وی پیرامون حفظ ذات خود است.

شاکرنژاد بیان کرد: نکته دیگر آنکه ملاک بیرونی و علمی وجود ندارد که بتوانیم در خصوص رفتار یک فرد قضاوت کنیم.

یعنی یک رفتار برای خود فرد موجه است و شاید دیگران آن را موجه ندانند و این مساله کار را سخت کند.

وی گفت: معنویت گرایان جدید در بحران های اجتماعی سابق از جمله زلزله بم و کرمانشاه و سیل های اخیر حضور داشتند و همیاری و کمک کردند.

ولی نوع دوستی آنها تا حدی بود که جان آنها به خطر نمی افتاد.

به طور کلی این کیس ها کیس هایی نبود که جان آنها به خطر بیافتد.

وی در پایان بیان کرد: با توجه به موارد مذکور و مشاهدات میدانی نمی توان انتظار داشت که در میان معنویت گرایان جدید چیزی به نام ایثار جان و فداکردن خود برای دیگران را شاهد باشیم.

انتهای پیام
کلید واژه ها: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - علوم و فرهنگ اسلامی - معنویت - فرهنگ اسلامی - هیئت علمی - کرونا - پژوهشگاه - اسلامی - فرهنگ - موضوع - دانشگاه - دانشکده الهیات - اخلاق و معنویت - جهاد دانشگاهی - دانشگاه تهران - نشست - فعالیت - علمی - هیئت - علوم - گرایی - افکار - سی و یکمین - نژاد - پژوهشکده - توان - جدید - دانشکده - اعتقادی - برگزار