عبدالوهاب فراتی اقتدار مدنی روحانیت و چالش‏های نوین آن

این مقاله بدون اینکه تأکیدی بر لزوم بازگشت روحانیت به کارکردهای سنتی خود داشته باشد و به حضور خود در حکومت اسلامی پایان بخشد، تنها می‏ کوشد عوامل تقلیل‏ دهنده اقتدار اجتماعی روحانیت را طی چند دهه اخیر تحلیل کند.

- چکیده روحانیت از این جهت که سازمانی شکل ‏گرفته بر پایه یکی از نیازهای اصلی اجتماعی، یعنی نیاز به دین است، یکی از نهادهای جامعه مدنی و البته قدرتمند ترین آنها در ایران به شمار می آید.

کارویژه ذاتی این نهاد، فهم دین، تبلیغ و ترویج دین و اجرای مناسک آن است که البته در شرایط خاص تاریخی، ممکن است وظایف تاریخ‏مندی بدانها اضافه کند.

نهادهای مدنی به ‏عنوان واحدهای تشکیل دهنده جامعه مدنی، در مقابل نهادهای سیاسی مطرح می شوند.

وجه اصلی متمایزکننده آنها این است که کنش جمعی خود را بدون اجبار و آمریت سیاسی سامان می دهند؛ از این ‏رو، مدنیت سازمانی مثل روحانیت، از یک سو در گرو سیاسی‏ نشدن و حفظ استقلال آن از حاکمیت سیاسی و از سوی دیگر، حفظ اعتبار و کارآمدی آن در جامعه اسلامی است.

با این‏ همه، در سال‎های پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و ورود روحانیت به برخی از ارکان حکومت اسلامی، به وجه مدنی این نهاد آسیب رسیده و از توانمندی آن در چنین حوزه‏ای کاسته شده است.