مهدی عباس زاده بررسی و سنجش نظریه علم الهی در فلسفه فارابی

نظریه فارابی در علم الهی، در فلاسفه اسلامیِ بعدی، به ویژه ابن سینا تأثیر فراوان نهاده، اما برخی دیگر مانند سهروردی (شیخ اشراق) و عده ای از محققان معاصر، - آن را نقد کرده اند.

در نوشتار حاضر، اهم این نقدها تبیین و از دید نگارنده، مورد سنجش و ارزیابی قرار خواهند گرفت.

چکیده فارابی در آثارش از هر سه قسم علم الهی، به تفصیل بحث کرده است.

به باور او، علم خدا به ذات خویش به نحو حضوری است.

علم خدا به ممکنات در مقام ذات یا پیش از خلقت، از طریق علم به صور معقول اشیا در ذات خدا و لذا به نحو صوری ارتسامی و از سنخ علم اجمالی است.

او به شبهه علم پیشین الهی و اختیار انسان نیز در ذیل این علم، پاسخ داده است.

علم خدا به ممکنات در مقام فعل یا پس از خلقت، از طریق علم به اسباب و علل عالیه ممکنات، اشیا و امور جزییِ ممکن را دربرمی گیرد و به نحو صوری ارتسامی و از سنخ علم اجمالی حاوی تفصیلات است.

اما با رساله فصوص الحکم، اگر از آنِ فارابی دانسته شود، باب دیگری در علم الهی گشوده می شود.

نظریه فارابی در علم الهی، در فلاسفه اسلامیِ بعدی، به ویژه ابن سینا تأثیر فراوان نهاده، اما برخی دیگر مانند سهروردی (شیخ اشراق) و عده ای از محققان معاصر، آن را نقد کرده اند.