مبانی متافیزیکی علوم طبیعی در تمدن اسلامی - بخش دوم و پایانی سلسله مراتب هفت گانه هستی

تأثیرپذیری علم از مبانی متافیزیکی از مسائل بنیادین فلسفه علم است که ارتباط نزدیکی با مسئله اسلامی سازی علوم دارد.

- ج) سلسله مراتب هفت گانه هستی مسلمانان براساس آموزه های دینی معتقد به هفت آسمان و هفت زمین بودند.

منشأ این دیدگاه به آیه شریفه: الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ مِنَ الأ رْض مِثْلَهُنَّ (1) و حدیث پیامبر که اشاره به هفت گانه بودن آسمان ها و زمین دارد، (2) برمی گردد.

با وجود اختلاف نظری که در تفسیر این آیه شریفه وجود دارد، اصل هفت گانه بودن آسمان و زمین به عنوان امر مسلم نزد مسلمانان پذیرفته شده است.

(3) یکی از تفسیرهای رایج این است که هر یک از طبقات آسمان به یکی از افلاک اختصاص دارد.

بر این اساس مسلمانان معموره زمین را نیز به هفت قسمت تقسیم می کردند و هر یک را اقلیم (4) می نامیدند.

به بیان دیگر گویی هر یک از اقلیم ها مظهر یا امتداد یکی از آسمان ها بود.

یاقوت و ابوالفداء سخن ابوریحان بیرونی را درباره این اقلیم ها و تقسیمات آن نقل می کنند.

یاقوت شهرهای واقع در هر اقلیم را نیز بر می شمارد و هر یک از این اقالیم را به یکی از افلاک یا طبقات آسمان منسوب می دارد.

(5) روشن است که آشکار شدن نادرستی پندارهای پیشینینان درباره افلاک و اقالیم، تأثیری در نقش ترویجی قرآن نسبت به علوم مختلف و نیز کوشش دانشمندا