هویت معرفتی تداوم فیض و استمرار وجود خلیفه الله

تصویری که حکما و عرفا از صادر نخستین (واسطه فیض) ترسیم می کنند با تعبیرات متون دینی از �اول ما خلق� همخوانی دارد و شماری از آنان صادر نخستین را بر امامان منطبق می کنند.

- چکیده استمرار وجود خلیفه الله باوری است که قرآن، برهان و عرفان آن را تأیید می کنند؛ پیامبر اسلام از مصادیق بارز خلیفه الله است که پس از رحلتشان، به حکم خاتمیت منصب نبوت و رسالت به پایان رسید ولی شئون متعددی که قرآن برای پیامبر به عنوان خلیفه الله ثابت می داند، تعطیل بردار نیست؛ زیرا عالم بشری برای تداوم دریافت فیوضات تشریعی و عالم هستی برای تداوم دریافت فیوضات تکوینی، همچنان محتاج وجود و حضور خلیفه الله است.

آنچه در این مقاله خواهد آمد این است که علم کلام با مراجعه به قرآن و برهان، و حکمت با مراجعه به آموزه فیض، استمرار وجودی خلیفه الله را در قالب امام معصوم منصوص و مستدل می سازد.

طرح مسئله با نظر به تاریخچه قاعده فیض، خواهیم دید که این نظریه گرچه در زمان افلاطون مطرح بود، (رحیمیان، 1381: 36 و 37) به نظر می رسد در مکتب افلاطونیان جدید نظیر فلوطین فلسفی تر و فنی تر شد و فلاسفه آن را بسان قاعده فلسفی پذیرفتند.

(همان: 40 ـ 35) بعدها ابن اسحاق کندی، بنیان گذار فلسفه اسلامی که در تکمیل ترجمه اثولوجیای فلوطین نقش داشت، نظریه فیض را مطابق آموزه قرآنی یافت.