اسپی مزگت، خانه سفید خدا

30اسپی مزگت از دو کلمه اسپی در زبان تالشی به معنای سفید و مزگت در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است.

در 80 کیلومتری شهر رشت در میان جنگل های گیسوم بنایی آجری و تاریخی به چشم می خورد که نه از گزند رطوبت و فرسایش و چرای دام ها در امان بوده نه از آتش جهل و ناآگاهی برخی از مسافران.

هر چند برخی از روایات، قدمت این بنا را که نخست آتشکده بوده، به ساسانی ها نسبت می دهند، اما شواهد به دست آمده مانند کتیبه کوفی و سفال های به دست آمده قدمت این بنا را تا دوره سلجوقی جلو می آورند، بنایی که احتمالا با شیر بز و خشت درست شده و با آهک اندود و نماسازی شده است.

از سوی دیگر اطلاعات به دست آمده از نوع معماری و سفال های کشف شده در آن، بخش دیگری از تاریخ این بنا را به 800 سال قبل و دوره ایلخانی هم نسبت می دهند.

بنایی که به واسطه همین معیارها در سال 1379 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

موقعیت جغرافیایی این بنای تاریخی، یعنی قرارگیری آن در دل جنگل های گیلان، خود عاملی برای تخریب طبیعی و انسانی این اثر تاریخی است، رطوبت بالا و بارندگی ها، چرای دام ها، یادگارنویسی گردشگران و روشن کردن آتش پای دیواره های این بنا باعث شده که آن در شرایط نامطلوبی قرار بگیرد و برخی از بخش های آن در معرض تخریب و آسیب باشد.