کودتای اسفند؛ رویای امنیت و آزادی با رضاخان!کودتای اسفند؛ رویای امنیت و آزادی با رضاخان! برترین ها: این مطلب، به بهانه ی صدمین سالگرد کودتای نظامی سوم اسفند 1299 تهیه شده است. کودتای 3 اسفند 1299، - کودتای اسفند؛ رویای امنیت و آزادی با رضاخان! برترین ها: این مطلب، به بهانه ی صدمین سالگرد کودتای نظامی سوم اسفند 1299 تهیه شده است. کودتای 3 اسفند 1299، کودتایی نظامی بود که در سوم اسفند 1299ش توسط دولت انگلیس طراحی شده و با مساعدت عوامل خارجی و ایادی داخلی و دست نشانده های انگلیس به سرانجام رسید. با تصرف تهران توسط رضاخان و قزاق ها در سوم اسفند، احمد شاه قاجار به ناچار رضاخان را با لقب سردار سپه، به وزارت جنگ و فرماندهی لشکر قزاق منصوب و فرمان نخست وزیری سید ضیاءالدین طباطبایی را صادر کرد. به موجب آن کودتا، مقدمات تغییر سلطنت قاجار (در این زمان در ایران احمد شاه قاجار حکومت را در دست داشت. ) به پهلوی را فراهم کرد و فصل جدیدی را در تاریخ ایران رقم زد. در آن روزها چه گذشت؟ کودتای سوم اسفند 1299 کودتایی نظامی بود که توسط رضاخان میرپنج و هم دستی سیدضیاءالدین طباطبایی و با برنامه ریزی افسر انگلیسی آیرونساید اجرا شد. پژوهش های جدید نشان می دهد که انگلیسی ها نقشی در طراحی کودتا یا آنچه بعداً رهبران می بایست انجام می دادند نداشتند. اما برخی منابع می گویند 23 روز پیش از کودتا رضاخان با ادموند آیرونساید ملاقات کرد که در این دیدار ژنرال آیرونساید به رضاخان گفته بود اگر شما قدرت را در دست بگیرید ما مخالفتی نداریم. در نتیجه مذاکرات و هماهنگی های به عمل آمده بین سیدضیاءالدین طباطبایی و رضاخان، در روز سوم اسفند قوای قزاق وارد تهران شده و ادارات دولتی و مراکز نظامی را اشغال کردند. نزدیک به صد تن از فعالان سیاسی و رجال سرشناس بازداشت و زندانی شدند. احمدشاه و محمدحسن میرزا (ولیعهد) به کاخ فرح آباد گریختند و سپهدار رشتی (نخست وزیر) به سفارت انگلستان در تهران پناهنده شد. نتیجه کودتا، رییس الوزرایی سیدضیاءالدین و وزیر جنگ شدن رضاخان بود. برزخ انتخاب بین امنیت ملی و آزادی علی محمد اسکندری جو در تاریخ ایرانی نوشت: روایت کودتای سوم اسفند روایت برزخ انتخاب بین امنیت ملی و آزادی است؛ دوراهی انتخاب آزادی یا امنیت، کدام یک؟ سفیر انگلیس که لیست افسران را در اختیار ژنرال آیرونساید قرار داده بود پنداری امنیت را بر آزادی ترجیح داده، اما او که ایرانی نبود. سفیر به نیکی می دانست ایرانی که آزادی را فدای امنیت کند یا برعکس، سرانجام هر دو را باخته است. کلنل محمدتقی خان پسیان ژاندارم و سرهنگ رضاخان قزاق هر دو از تبار مهاجران گرجی در ایران هستند. آیا بزرگترین افتخار تاریخ چهل ساله تیپ قزاق آن نبود که مجلس برآمده از جنبش مشروطه را به توپ بسته است؟! بنابراین رسیدن از کهتری به مهتری آیا فقط شایسته رضاخان بود و کلنل بایستی قربانی شود؟ بی گمان اراده معطوف به قدرت برای نجات ایران تنها در ضمیر فرمانده قزاق نبود که در نهاد فرمانده ژاندارم نیز بود. کودتا و تاریخی که برای ایران رقم خورد مهراد واعظی نژاد در تاریخ ایرانی نوشت: امیر موثق هم در قزوین بود و اسما رییس قوا. با او یک شب صحبت کردیم که مجری خیال ما بشود و قوا را او به تهران بیاورد. رسما گفت من دل این کار را ندارم، دور مرا قلم بگیرید. لهذا از کاظم و مسعود پرسیدم در میان صاحب منصبان آنجا کی قابلیت دارد قزاق ها را به تهران بیاورد. گفتند رضا خان. گوینده این چند جمله، سید ضیا الدین طباطبایی، شاید فکرش را هم نمی کرد که اجرای آنچه خیال ما می نامیدش، یعنی کودتای نظامی و برنشاندن دولتی مقتدر به آن آسانی باشد که بود. احمد شاه قاجار به درخواست مقام های بریتانیایی در ایران، که خواهان نقشی پر رنگ برای رضاخان در پایتخت شده بودند، پاسخ رد داده بود، اما موافقت کرده بود که 500 قزاق تعلیم دیده بریتانیایی در قزوین، برای برقراری نظم و بهبود امور جایگزین همان تعداد قزاق در تهران بشوند. احمد شاه خبر نداشت که امیرهمایون، فرمانده بی اختیار نیرو هایش، به خواست سید ضیا و بریتانیایی ها تن در داده و فرمان حرکت دو هزار قزاق را به سوی پایتخت صادر کرده است. در نخستین ساعات بامداد سوم اسفند 1299، قزاق های مستقر در قزوین به سرکردگی رضاخان به دروازه تهران رسیدند. احمد شاه ساعاتی پیش از آن تعداد واقعی قزاقان را دریافته و به عادت مألوف دست به دامان بریتانیایی ها شده بود که شاید قزاق ها به تهران نرسیده بازگردند. غافل از آنکه مقام های بریتانیاییِ خود از موافقان، اگر نه برانگیزاننده کودتا بودند. کودتایی که هیچ نیرویی در پایتخت صد و بیست و اندی ساله قجر حتی عزم مقاومت ظاهری در برابرش را هم نداشت. شهر به دست قزاق ها افتاد، کودتا موفق شده بود، بدون خون ریزی! یک روز بعد سید ضیا با احمد شاه قاجار که از پادشاهی جز نامی نداشت دیدار کرد. از شاه خواست به او لقب دیکتاتور بدهد {کسی که کنترل امور را در دست دارد}، اما سرانجام به همان سمت آشنا تر رییس الوزرا رضایت داد. روحانی و روزنامه نگاری که در روز های منتهی به کودتا عمامه اش را با کلاه عوض کرده بود، هنوز نخست وزیر نشده دستور دستگیری ده ها صاحب منصب و چهره مخالف کودتا را صادر کرد. هدف کودتا چه بود؟ هدف کودتا آن طور که در اعلامیه هایی به مردم وعده داده شده بود برانداختن ریشه جنایتکاران خودخواه تن پرور داخلی و رهانیدن ملت ایران از سلسله رقیت مشتی دزد و خیانتکار بود. افرادی که به زعم سید ضیاء و رضاخان، در سال های پرآشوب پس از انقلاب مشروطه زمام مهام {امور} مملکت را به ارث در دست گرفته بودند، مانند زالو خون مردم و ملت را مکیده، ضجه وی را بلند می ساختند. برنامه تجدد حکومتی و ساختن دولتی مقتدر، که هم بریتانیایی ها و هم بسیاری از ملی گرایان، آن را تنها راه نجات ایران می دانستند، همزمان با آغاز قرن تازه خورشیدی آغاز شده بود. اصلاح نظام قضایی، تقسیم اراضی دولت بین دهقانان، لغو کاپیتولاسیون، تاسیس مدارس، راه اندازی وسایل حمل و نقل جدید و صد البته لغو قرارداد 1919 ایران و بریتانیا، برخی از برنامه های مفصلی است که سید ضیاء و رضاخان بلافاصله پس از کودتا اعلام کرده بودند. این آخری، یعنی قرارداد 1919 که مجلس شورای ملی در آن نقشی نداشت، بی تردید یکی از مهم ترین عوامل زمینه ساز کودتا و به نوعی مشروعیت بخش اقدام علیه دولت در ذهن خیل رو به فزونی ملی گرایان ایرانی در سال های پس از مشروطه بود. کسانی که قرارداد را به نوعی واگذار کردن اختیار کشور به بریتانیایی ها می دانستند و به هر طریق خواهان لغو آن بودند. بسیاری از این ملی گرایان و روشنفکران راه حل تمام مشکلات کشور را یک دولت مقتدر نظامی می دانستند که بتواند چنین تصمیم هایی را به جای شاه ناتوان قجر بگیرد. اعلامیه سید ضیا و رضاخان که بلافاصله پس از کودتا منتشر شد، در واقع چیزی جز پژواک همین اندیشه ها نبود که باور داشت برای اینکه تمام این اقدامات میسر گردد، باید قبل از هر چیز و مافوق هر گونه اقدامی، مملکت دارای قشونی گردد که دشمنان داخل و خارج را به حساب دعوت نماید و امنیت در محوطه شاهنشاهی ایران حکم فرما گردد. با توجه به پیشینه رضاخان، حتی با وجود امضای او، دور از ذهن نیست که نویسنده این متون سید ضیاء بوده باشد. اما تاکید مکرر او بر اقتدار نظامی بسیار زود تر از آنچه تصور می کرد گریبان خودش را گرفت. در چهارم خرداد 1300، درست سه ماه بعد از کودتا، سید ضیاء که تا پایان عمر خود را مغز متفکر و مجری اصلی آن می دانست، به دست همان رضا خانی که افتخار کشف اش از میان قطار قزاقان را هم برای خود می خواست، از رییس الوزرایی کنار زده شد تا، در مهربانانه ترین قضاوت تاریخی، جاده صاف کن سلسله پهلوی باشد. رضاخان که از این لحظه به بعد عملا موثر ترین فرد در سیاست ایران بود، پنج سال دیگر به حکومت صوری احمد شاه تن در داد، اما سرانجام به رای مجلس شورای ملی تاجگذاری کرد و از خان به شاه تبدیل شد. شاید برای اولین بار در تاریخ ایران، هر چند با کودتایی نظامی، سلسله ای جای سلسله دیگر را بدون جنگ و کشتار گرفته بود. صد سال پس از آن کودتا، درست مثل فردای آن، بسیاری طرح و اجرای آن را به انگلیسی ها نسبت می دهند. در سال های اخیر مورخانی مانند محمدعلی همایون کاتوزیان نشان داده اند که (دست کم با مستندات موجود تا به امروز) نشانی از دست داشتن مقام های بریتانیایی در لندن در کودتای سوم اسفند نمی توان یافت و تصمیم ها در سطح مقام های این کشور در تهران و بدون اطلاع دولت وقت بریتانیا گرفته شده بود. اما کم نیستند کسانی که این روایت را باور ندارند. از جمله خود رضا شاه، که به روایت محمد علی کاتوزیان، تا واپسین روز های عمرش می گفت مرا انگلیسی ها بر سر کار آوردند.
|
آخرین اخبار سرویس:مشابه توافق ایران و چین با دیگر کشورهای در تقابل با آمریکا امضا شودسازمان آزادی بخش فلسطین: بدون قدس انتخاباتی در کار نیستنه؛ طنز نیست!/پشت پرده خرابکاری هسته ای / رانت به خودروسازان از جیب مردم/پیشخواندرخواست از مردم برای اهدای خون در ماه رمضان / کمبود خون دراستان های شمالی و جنوبی بیشتر استآمریکا از ریختن آب های آلوده ژاپن به درون اقیانوس حمایت کرداستخدام برنامه نویس ASP.NET Full Stack در شرکت گلرنگ در تهرانسازمان آزادی بخش فلسطین: بدون قدس انتخاباتی در کار نیستسازمان ملل خواستار توقف فوری خشونت ها در میانمار شدکانادا مجوز صادرات تجهیزات نظامی به ترکیه را لغو کردشمار جان باختگان کرونا در خوزستان به پنج هزار نفر رسیدعملیات مشترک ارتش سوریه و روسیه علیه داعش در الرقهسرایدار تمام وقتگفتگوی وزرای خارجه ترکیه و آمریکا پیرامون «کنفرانس صلح افغانستان»روزنامه های صبح کشور سه شنبه 24 فروردینگفتگوی وزرای خارجه ترکیه و آمریکا پیرامون «کنفرانس صلح افغانستان»استخدام 4 عنوان شغلی در یک شرکت مهندسی در غرب تهرانلاوروف برای چه به ایران می آید؟ / طرح روسیه در مورد برجام چیست؟استخدام برنامه نویس وردپرس در شرکت سینکپ در تهرانشرط عجیب چین برای صدور ویزا برای خارجی هاکانادا مجوز صادرات تجهیزات نظامی به ترکیه را لغو کرداستخدام اساتید زبان های خارجه در موسسه زبان کارینو در تهراناستخدام کارشناس بهبود فرآیندها با حقوق ثابت و مزایا در همدانجمهوری اسلامی نوشت: اعلام کفایت جنگ قدرتمحور مذاکرات «لاوروف»با مقامات ایرانی در سفر به تهران چه خواهد بود؟تبریک ویژه ی ژاله صامتی به دخترش /عکستبریک ویژه ی ژاله صامتی به دخترش /عکسصهیونیستها یک عضو ائتلاف انتخاباتی فلسطین را بازداشت کردندواکنش عجیب بایدن به اعتراضات در مینیاپولیستبریک ویژه ی ژاله صامتی به دخترش /عکسصهیونیستها یک عضو ائتلاف انتخاباتی فلسطین را بازداشت کردندنمایندگی ایران در بروکسل: اتحادیه اروپا حمله به مجتمع هسته ای نطنز را محکوم کندزندگی زیر سایه ترس؛ عدم امنیت رژیم صهیونیستی در خشکی و دریاسربازگیری از کودکان؛ جنایت جنگی آمریکاکاهش محدودیت های کرونایی در انگلیسفرمان برگزاری زودهنگام انتخابات پارلمانی عراق امضا شدنمایندگی ایران در اتحادیه اروپا: جامعه بین المللی نباید به سادگی از کنار حمله به نطنز گذر کندلاوروف: توسعه روابط با ایران از اولویت های سیاست خارجی روسیه محسوب می شودشرط آزادسازی 40 میلیارد دلار بلوکه شده ایرانجهت گیری راهبردی روسیه نگاه به شرق استخاطره اسدی در اوج خوش پوشی /عکسخاطره اسدی در اوج خوش پوشی /عکساقدامات ضدایرانی اسراییل با هماهنگی آمریکا انجام می گیرداوکراین محور اصلی سفر بلینکن به بروکسلتعلیق گفتگوهای جامع با اتحادیه اروپا / خطیب زاده: این اقدامات موجب بی آبرویی سوء استفاده کنندگان از مفهوم حقوق بشر استظریف خطاب به گوترش: هدف قراردادن تعمدی تاسیسات هسته ای جنایت جنگی استخوش بینی آلمان نسبت به مذاکرات برجامی در وینادای شهادت آمیخته با اشک و لبخند برادر «جورج فلوید» در دادگاهحمایت گروه هفت از اوکراین:روسیه تحرکاتش را متوقف کندادای شهادت آمیخته با اشک و لبخند برادر «جورج فلوید» در دادگاهمنشی خانوم جوانتقسیم بندی اهواز به 24 منطقه برای کنترل محدودیت هاوزیر امورخارجه فرانسه وارد هند شدقطع پرواز های مسافری میان روسیه و ترکیهحمله حوثی های یمن به تأسیسات نفتی آرامکوافزایش شمار قربانیان کرونا در اروپا به بیش از یک میلیونتقسیم بندی اهواز به 24 منطقه برای کنترل محدودیت هاگزارش «نشنال اینترست» از پیشرفت موشکی ایران در میانه تحریمهای بین المللیعروس جنجالی ملکه در مراسم خاکسپاری دوک ادینبرو شرکت خواهد کرد؟نامه ظریف به دبیرکل سازمان ملل درباره تروریسم هسته ای و خرابکاری در نطنزنیازمند سرویسکار و جوشکاربلوکه کردن اموال ایران موجب بی اعتمادی مردم از کره جنوبی شده استهدف قراردادن تعمدی تاسیسات هسته ای جنایت جنگی استصندوق بین المللی پول: هنوز در حال بررسی درخواست وام 5میلیارد دلاری ایران هستیمواکنش توییتری ها به شکست کیمیا علیزادهکهنه سربازِ معلول ارتش صهیونیستی دست به خودسوزی زدبایدن اعتراض های خشونت آمیز به نژادپرستی را غیرقابل توجیه خواندکنفرانس مطبوعاتی رییس جمهور ترکیه و نخست وزیر لیبیکهنه سربازِ معلول ارتش صهیونیستی دست به خودسوزی زدلاوروف: توسعه روابط با ایران از اولویت های روسیه استبایدن اعتراض ها به نژادپرستی را غیرقابل توجیه خواند2 نفر فروشنده اقا مجرب و حرفه ای و صندوق دار خانماستخدام کارشناس بهبود فرآیندها با حقوق ثابت و مزایا در بوشهرحفره های عجیب انفجاری سیبریتیراندازی در یک دبیرستان در ایالت تنسی آمریکا/ یک تن کشته شدتغییر چهره باورنکردنیِ افسانه بایگان /عکسخنثی سازی طرح داعش برای انجام عملیات تروریستی در اقلیم کردستانپشت پرده خرابکاری هسته ایموضع یمن در حمایت از فلسطین و محکومیت اسراییل تغییر ناپذیر استاستخدام مهندس معماری در شرکت یوندای کره جنوبی در تهرانچین را مهار نکنید، دنیا را به آتش می کشدمدیر سازمان جهانی بهداشت: تا پایان پاندمی کرونا راهی دراز باقی مانده استتاکید وزیرخارجه روسیه بر توسعه روابط با ایراناتحادیه اروپا 11 فرد و نهاد ایرانی را تحریم کردمشاور امنیت ملی عراق با وزیر امور خارجه ایران دیدار کردمحور مذاکرات لاوروف با مقامات ایرانی در سفر به تهران چه خواهد بود؟مقررات منع آمد و رفت شبانه در مینیاپلیس#نطنزعکس و کپشن خاص لیندا کیانی ؛ «رافائل مرا یاری بده»!مشاور امنیت ملی عراق با وزیر امور خارجه ایران دیدار کردویدئو / هت تریک ساعت شگفت انگیز «شمس العماره» پس از 150 سالترافیک هوایی اسپانیا به دلیل وضعیت اضطراری کاهش یافته استحرکت جدید کاخ سفید برای احیای برجامحقیقت وحشتناک درباره موشک های بالستیک آمریکامحور مذاکرات لاوروف با مقامات ایرانی در سفر به تهران چه موضوعاتی خواهد بود؟واژگونی قایق مهاجران در ساحل جیبوتی/ 34 تن کشته شدندظریف: خرابکاری نطنز جنایت جنگی استلیلا واثقی فرماندار شهر قدس کیست و بهانه تحرمیش چه بود؟کانادا مجوزهای تسلیحات نظامی به ترکیه را لغو کردپرواز هلی کوپتر روی سطح مریخ به تعویق افتادپوتین: روسیه باید قدرت فضایی باقی بماند |