علت مخالفت ارمنستان با طرح ایران در مورد قره باغ

سفیر پیشین ایران در باکو سفر ظریف به باکو، مسکو، ایروان، تفلیس و ترکیه را در راستای تقویت همکاری ها با همسایگان برشمرد و گفت: به دلیل اینکه ما در طرح خود از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت و خواهان بازگشت قره باغ به این کشور بودیم، - وزارت امور خارجه" نیز روز شنبه چهارم بهمن ماه مسائل دوجانبه، آخرین تحولات قفقاز، پروژه های در دست همکاری و بررسی زمینه های گسترش صلح و ثبات در منطقه را از اهداف این سفر خواند.

این نخستین سفر ظریف به این کشورها بعد از مناقشه اخیر در منطقه قره باغ است.

وزیر امور خارجه (آذرماه) قصد داشت سفری به باکو و مسکو داشته باشد که به خاطر شرکت در جلسات مربوط به بودجه این سفر به تعویق افتاد و بعد از آن ظریف در تهران میزبان همتای آذربایجانی خود شد.

  پیش از این سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه برای ارائه طرح جمهوری اسلامی ایران برای حل وفصل این مناقشه، سفری به باکو، مسکو، ایروان و آنکارا داشت و در دیدار با مقامات این کشورها این طرح را در اختیار آنها قرار داد.

* سفر ظریف در راستای تقویت سیاست همکاری با همسایگان و نگاه به شرق در همین خصوص محسن پاک آیین سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در باکو در گفت وگویی با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به کشورهای حوزه قفقاز و روسیه و ترکیه را از چند منظر قابل توجه خواند و عنوان کرد: این سیاست در جهت تقویت سیاست همکاری با همسایگان و نگاه به شرق است.

  وی با ذکر این نکته که از بین این پنج کشور به غیر از گرجستان، این کشورها، همسایگان جمهوری اسلامی ایران هستند و گرجستان هم به عنوان همسایه دور ایران محسوب می شود، یادآور شد: تقویت سیاست توسعه روابط با همسایگان که یکی از اصول سیاست خارجی ایران به خصوص در دوره تحریم و در جهت مقاوم سازی اقتصاد است، می تواند یکی از اهداف این سفر باشد.

این تحلیلگر مسائل بین الملل، مسئله مهم این منطقه را در حال حاضر موضوع قره باغ خواند که با توافق آتش بسی که در مسکو بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان امضا شد و بعد از درگیری ها بین دو کشور، هفت شهر جمهوری آذربایجان از اشغال ارمنستان آزاد شد.

  پاک آیین با ذکر این نکته که دو موضوع در مقطع کنونی دارای اهمیت است، خاطرنشان کرد: مسئله اول بحث حل مناقشه قره باغ به صورت کامل است؛ هنوز وضعیت منطقه قره باغ به مرکزیت خان کندی مشخص نیست و اگرچه این منطقه در چارچوب تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان قرار دارد، اما هنوز وضعیت روشن نشده و معلوم نیست که چه زمانی این منطقه به جمهوری آذربایجان برخواهد گشت و رژیم حقوقی حاکم بر قره باغ چگونه خواهد بود.

آیا جمهوری خودمختار با اختیارات کامل و یا یکی از استان های جمهوری آذربایجان خواهد بود؟ * تا وضع قره باغ مشخص نشود سایه جنگ بر منطقه حاکم است به گفته وی تا زمانی که وضعیت قره باغ مشخص نباشد، همچنان سایه جنگ بر منطقه حاکم است و احتمال دارد در مقاطعی یا دولت ارمنستان سیاست های خود را عوض و تجدید قوا کرده و مجددا به آذربایجان حمله کند و یا جمهوری آذربایجان به خاطر مطالبات مردم آن کشور برای آزادی قره باغ، مجبور شود دوباره به اقدام نظامی دست بزند و به دنبال بازگرداندن قره باغ به کشور خود از طریق نظامی گری باشد.

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان افزود: این مسائل باعث می شود نه تنها سایه جنگ بر سر این منطقه کماکان وجود داشته باشد، بلکه برخی مفاد توافق مسکو نیز اجرا نشود.

مثل کریدورهایی که پیش بینی شده باید باز شود، از جمله کریدور خان کندی به ارمنستان از مسیر لاچین و یا کریدوری که نخجوان را به منطقه مرکزی جمهوری آذربایجان متصل می کند، وضعیت این کریدورها مشخص نیست.

اگرچه گفته شده نیروهای حافظ صلح روسیه می توانند نقش تاثیرگذاری در زمینه راه اندازی این کریدور داشته باشند، ولی به نظر نمی رسد روسیه به تنهایی و بدون موافقت جمهوری آذربایجان و ارمنستان بتواند این کار را به خوبی پیش ببرد.

پاک آیین در ادامه این گفت وگو بر حل مناقشه قره باغ تأکید کرد و گفت: مناقشه قره باغ باید حل شود و به اعتقاد من یکی از اهداف سفر آقای ظریف به این کشورهای درگیر یعنی جمهوری آذربایجان و ارمنستان و همچنین کشورهای صاحب نفوذ در منطقه مثل روسیه و ترکیه برای مذاکره درباره چگونگی پایان مناقشه قره باغ است.

* مناقشه بدون بازگرداندن قره باغ به جمهوری آذربایجان حل نمی شود وی خاطرنشان کرد: این مناقشه در طول 20 و چند سالی که وجود داشته، مانع توسعه اقتصادی دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان و به خصوص ارمنستان شده و آثار ناشی از وجود این درگیری در منطقه قره باغ و ارمنستان موجب شده این دو منطقه با مشکلات جدی اقتصادی مواجه باشند و واقعیت های موجود نشان می دهد که این مناقشه بدون بازگرداندن قره باغ به جمهوری آذربایجان حل نمی شود.

پاک آیین گفت: معتقدم اگر ارمنستان واقعیات منطقه را بپذیرد و به دنبال این باشد که مرزهای جغرافیایی تغییری نکند و قره باغ در اختیار آذربایجان قرار بگیرد، روابط اقتصادی ارامنه و آذری ها و ارمنستان و آذربایجان برقرار می شود، این موضوع خود به خود در حل مشکلات سیاسی ارمنستان و ترکیه نیز مؤثر خواهد بود و همه کشورها از استقرار صلح کامل در منطقه بهره می برند و چه بسا نوعی همکاری منطقه ای بین ایران، ترکیه، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان و روسیه در سایه استقرار صلح کامل محقق شود که این تحول به نفع همه کشورهای منطقه است.

*  نباید مرزهای جغرافیایی تغییر کند و نباید کشوری در این منطقه تجزیه شود سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران با دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان رابطه بسیار خوبی دارد و تمایل دارد این روابط به همین شکل خوب ادامه یابد، اظهار داشت: ایران در عین حال معتقد است نباید مرزهای جغرافیایی تغییر کند و نباید کشوری در این منطقه تجزیه شود، ولذا در این مسیر آقای ظریف مذاکرات خود را با مقامات این کشورها ادامه خواهد داد.

* بازسازی مناطق آزادشده پاک آیین دومین هدف سفر ظریف به این منطقه و خصوصاً جمهوری آذربایجان را بازسازی مناطق آزادشده از اشغال ارمنستان بیان کرد و گفت: هفت شهر جمهوری آذربایجان آزاد شده است؛ چهار شهر در مجاورت ایران و در کنار رود ارس قرار دارند و فاصله برخی از این شهرها با ایران حدود یک کیلومتر و شاید کمتر است و سه شهر نیز با فاصله اندکی از مرزهای جمهوری اسلامی قرار دارند و جمهوری آذربایجان برای تثبیت موقعیت این شهرها و تثبیت پیروزی های خود نیاز به بازسازی این هفت شهر و بازگرداندن حدود یک میلیون آواره و اهالی این شهرها به این هفت شهر دارد.

وی با بیان اینکه در حوزه بازسازی، کشورهای مختلفی می توانند به جمهوری آذربایجان کمک کنند، اظهار داشت: ایران امن ترین، اقتصادی ترین و نزدیک ترین کشور به این منطقه است و ما ظرفیت ها و مزیت های بسیار زیادی برای بازسازی مناطق آزادشده جمهوری آذربایجان در اختیار داریم.

سفیر اسبق ایران در باکو با ذکر این نکته که در حوزه فنی و مهندسی و انجام امور عمرانی و سازندگی نظیر ساخت مسکن، جاده، سد و هر چیزی که در حیطه بازسازی قرار بگیرد، نیروی انسانی توانمندی در ایران وجود دارد، خاطرنشان کرد: ما در کشورهای مختلفی فعالیت داشتیم.

به عنوان نمونه در اوایل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به سازندگی ترکمنستان بسیار کمک کردیم و همچنین در برخی از شهرهای دیگر در جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارای این تجربه هستیم و از آن زمان بیست و چند سال می گذرد و تجربیات ما نیز بیشتر شده است.

* توانمندی شرکت های پیمانکاری ایرانی این تحلیلگر مسائل منطقه همچنین گفت: علاوه بر این با توجه به توان فنی و مهندسی ایران، شرکت های پیمانکاری ایران می توانند با قیمت رقابتی و کیفیت خوب و قابل رقابت در شهرهای آذربایجان حضور یافته و اقدام به بازسازی کنند.

به گفته پاک آیین، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان می توانند در زمینه برق رسانی، گازرسانی و استفاده از نیروگاه هایی که در کنار سد خداآفرین احداث شده، مشارکت داشته باشد.

وی با ذکر این نکته که شهرهای آزادشده نیاز به مواد غذایی و محصولات و تولیدات بهداشتی دارند که به راحتی می توانند از طریق ایران از استان های چهارگانه مجاور جمهوری آذربایجان شامل آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل و گیلان خریداری و تأمین کنند، گفت: در حوزه ترانزیت هم خط آهن رشت - آستارا  مهم است.

در چهاردهمین کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی در تهران بحث آن باز مطرح و دستور اجرای آن توسط رییس جمهور داده شد که کار احداث راه آهن در منطقه رشت - انزلی باید سریعاً شروع شود، از این مسیر ترانزیتی هم جمهوری آذربایجان می تواند برای دستیابی به خلیج فارس استفاده کند و هم ما می توانیم از آن برای دستیابی به دریای سیاه در گرجستان بهره ببریم.

پاک آیین برگزاری چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان را که اخیراً در تهران برگزار شد برای دو کشور بسیار مهم خواند و افزود: در این نشست سرفصل های همکاری ها مشخص شد و  احتمالاً در سفر آقای ظریف مراحل اجرایی  پروژه هایی که مورد توافق قرار گرفته در دستورکار قرار دارد و مسیرهای اجرایی کار را مشخص می کنیم.

* وزارت صمت نظارت کند پاک آیین نقش بخش های خصوصی ایران را در امر بازسازی بسیار مهم برشمرد و با ابراز امیدواری نسبت به مشارکت شرکت های معتبر ایرانی در این فرایند، هشدار داد: البته باید وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت) و نهادهای دیگر نظارت داشته باشد تا شرکت های غیر معتبر با انگیزه سودجویی وارد این عرصه نشوند، چرا که اگر این گونه شود، باعث خواهد شد رقبای ما در منطقه جای ما را بگیرند.

سفیر پیشین ایران در باکو همچنین در این گفت وگو سفر ظریف را هم برای ایجاد ثبات در منطقه و هم برای دائمی کردن موافقت نامه صلح در حوزه قره باغ و همچنین در مورد بحث مشارکت ایران در امر بازسازی جمهوری آذربایجان حائز اهمیت خواند و افزود: من آینده این مشارکت را کاملاً روشن می بینم.

وی درباره موضع ایران در خصوص مناقشه قره باغ نیز گفت: جمهوری اسلامی ایران از سال 1991 میلادی و از آغاز درگیری ها از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت و با تجزیه شدن جمهوری آذربایجان مخالفت کرده است.

ما هیچ گاه طالب این نبودیم که قره باغ از این کشور جدا شود و بارها در مقاطع مختلف این موضع ما به صورت رسمی اعلام شده و به طور خاص، در سازمان ملل و سازمان همکاری های اسلامی ثبت شده و به ویژه در سازمان همکاری اسلامی، بانی قطعنامه هایی بودیم و همیشه حمایت کردیم.

پاک آیین افزود: در مقطع اخیر نیز در همان ابتدای درگیری ها اعلام کردیم از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت می کنیم، ولی بعد از اینکه احساس شد جمهوری آذربایجان در این مقطع مصمم تر از همیشه است که سرزمین های خود را آزاد کند، ایران هم قوی تر وارد صحنه شد و مواضع خود را اعلام کرد و نقطه عطف این مواضع بیانات مقام معظم رهبری" بود که فرمودند شهرهای اشغالی باید آزاد شود و مرزهای جغرافیایی تغییر نکند که در مفاد موافقت نامه مسکو نیز این مسائل رعایت شد و البته موضوع قره باغ هنوز لاینحل مانده که باید چاره ای برای آن اندیشیده شود.

* چرا طرح ایران مورد پذیرش ارمنستان قرار نگرفت؟ پاک آیین همچنین درباره اینکه گفته می شود ایران در ارائه طرح خود قدری تعلل کرد و روسیه عملاً در این زمینه ابتکار عمل را به دست گرفت، گفت: ما باید به ظرفیت های کشورها برای میانجیگری در موضوع قره باغ توجه کنیم.

در میان کشورهایی که مطرح هستند مثل ایران، روسیه و ترکیه بیشترین ظرفیت را برای میانجیگری، روسیه دارد و علتش این است که روسیه از دوره قبل از فروپاشی، یک روابط تنیده ای با کشورهایی مثل آذربایجان و ارمنستان داشته و همچنان دارای نفوذ در این دو کشور است و هر دو کشور میانجیگری روسیه را می پذیرند؛ مضافاً بر اینکه روسیه یکی از رؤسای گروه مینسک است و به طور ذاتی هم این وظیفه میانجیگری را دارد و به طور طبیعی ظرفیت روسیه در این موضوع به مراتب بیش از ترکیه و ایران است.

وی تأکید کرد: ایران بعد از روسیه این ظرفیت را داراست که آن هم به خاطر اینکه هم با ارمنستان و هم با جمهوری آذربایجان دارای رابطه است، ولی ظرفیت آن به اندازه روسیه نیست.

اینکه دو طرف درگیر یعنی آذربایجان و ارمنستان به مسکو رفتند و توافق را پذیرفتند، یک اقدام غیرمعمول و غیرمتعارفی نیست و قابل انتظار هم بود که نهایتاً با میانجیگری روسیه این مسئله به یک مرحله ای برسد و کشورهای دیگر مثل ایران در مرحله بعدی قرار داشتند.

ترکیه هم به دلیل اینکه با ارمنستان رابطه ندارد، شانسی برای میانجیگری نداشت.

پاک آیین گفت: علت اینکه طرح ما مورد پذیرش ارمنستان قرار نگرفت این بود که ما در طرح خود از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت کرده و حتی خواهان بازگشت قره باغ به آذربایجان بودیم، ولی روسیه پذیرفت هفت شهر به جمهوری آذربایجان بازگردد، ولی موضوع قره باغ را مبهم و حل نشده نگه داشت تا ببیند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.

انتهای پیام/
کلید واژه ها: امور خارجه - وزیر امور خارجه - قره باغ - جمهوری اسلامی ایران - آذربایجان - جمهوری آذربایجان - ایران - خارجه - سید عباس عراقچی - جمهوری اسلامی - منطقه قره باغ - باکو - جمهوری - همکاری - ظریف - تقویت همکاری - معاون سیاسی - عباس عراقچی - تمامیت ارضی - منطقه - صلح و ثبات - کشور - همسایگان - مسکو - وزیر - ارمنستان - بهمن ماه - نخستین - بازگشت - میزبان