مصحف فاطمه(س)؛ کلامی وحیانی در مورد آینده

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه زنجان با تشریح جایگاه حضرت فاطمه(س) و رتبه معنوی ایشان در دریافت کلام وحی گفت: ایشان در رتبه معنوی همطراز با پیامبر اکرم(س) بود و مصحف فاطمه(ص) حاصل نزول جبرییل برای ابلاغ اخبار آینده است.

- عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه زنجان با تشریح جایگاه حضرت فاطمه(س) و رتبه معنوی ایشان در دریافت کلام وحی گفت: ایشان در رتبه معنوی همطراز با پیامبر اکرم(س) بود و مصحف فاطمه(ص) حاصل نزول جبرییل برای ابلاغ اخبار آینده است.

ابوالقاسم اوجاقلو، استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان در گفت وگو با ایکنا از زنجان، در مورد شان و منزلت حضرت فاطمه(س) و چیستی مصحف منتسب به ایشان اظهار کرد: مجموعه روایاتی که در مورد حضرت فاطمه داریم را می توانیم در سه دسته تقسیم بندی کنیم، نخست آن روایاتی که از پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه به شان و منزلت و ابعاد وجودی حضرت زهرا(س) وارد شده است و دسته دوم به روایاتی مربوط می شود که در مورد زندگی این بانوی نمونه اسلام به ویژه حوادث پس از رحلت نبی مکرم اسلام اتفاق افتاده است و یا می توان آن را در بخش مربوط به مضروب شدن و کیفیت شهادت بررسی کرد و دسته سوم روایاتی است که از حضرت فاطمه(س) در موضوعات مختلف نقل شده و در کتاب هایی همچون نهج الحیات گردآوری و ترجمه شده تا مورد استفاده عموم قرار گیرد.

وی با اشاره اینکه در مورد حضرت فاطمه(س) به ویژه در مورد مقام و منزلت ایشان با کثرت روایات مواجه نیستیم، ابراز کرد: این این روایات به لحاظ کیفیت جایگاه ویژه ای دارند و با یک حوزه معنایی خاصی روبه رو هستیم.

در روایتی که از جابربن عبدالله انصاری نقل شده و در منابع جدیثی اهل سنت آمده و به منابع متاخر شیعه راه یافته است، می خوانیم که وقتی پیامبر(ص) از دنیا رفت امام علی(ع) فرمود: این یکی از دو رکنی بود که از دست دادم.

جابر تصور و ذهنیتی دارد که پیامبر در مورد این دو رکن به علی بن ابی طالب سفارش کرده و بر اساس این روایت امام علی(ع) دو رکن داشت که یکی پیامبر(ص) و دیگری حضرت فاطمه(س) است.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه رکن به معنی تکیه گاه و سند است، بیان کرد: پیامبر اکرم(ص) و حضرت فاطمه(س) در تکیه گاه بودن برای علی بن ابی طالب یکسان هستند و در این مقام هر شان معنوی که برای پیامبر(ص) تصور می شود عینا همان ترتیب در شان برای حضرت صدیقه طاهره قابل تصور است بنابراین رکن بودن در اینجا یک مقام معنوی و رتبه معرفتی است که اگر این روایت و احادیث دیگر را کنار هم قرار دهیم به جایگاه خاص این بانوی بزرگوار می رسیم.

وی ادامه داد: در حدیث دیگری از امام حسن عسگری(ع) با وضوح بیشتری می بینیم ما امامان شیعه حجت های خدا بر خلق هستیم و مادرمان فاطمه(س) حجت خدا برای ما است .

اگر کلمه رکن و معادل هایش که برای اهل بیت(ع) به کار رفته را کنار هم قرار دهیم و خانواده حدیث تشکیل دهیم، می توانیم موضوع را دقیق تر مورد بررسی قرار دهیم.

نکته اول، سطح رکنی است که حضرت فاطمه(س) به طور ویژه متصف به آن است.

سطح دوم رکن بودن امام علی بن ابی طالب برای سایر امامان است؛ چراکه در زیارت امام علی(ع) داریم که آن حضرت رکن الاولیاء معرفی شده است و در روایات دیگر نیز داریم که امامان ارکان المسلیمن، ارکان البلاد و ارکان توحید خوانده شده اند بنابراین سطح سوم نیز رکن بودن نیز برای امامان برای مومنین و مسلمین است.

اوجاقلو با اشاره به اینکه حضرت فاطمه(س) جایگاه خاصی داشته که می توان این جایگاه را همطراز با جایگاه رسول خدا دانست، تصریح کرد: یکی از نکات مهم در این مرتبه معنوی، نزول جبرییل به محضر حضرت فاطمه(س) پس از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) است.

یعنی جبرییل پس از رحلت پیامبر(ص) تا زمانی که حضرت فاطمه(س) در قید حیات بود به محضر ایشان نازل می شد و مطالبی را به ایشان ابلاغ می کرد و ایشان پس از دریافت، آن ها را به امام علی(ع) برای مکتوب شدن انتقال می داد که مجموعه این مکتوبات کتابی شد که به مصحف فاطمه(س) معروف است.

در سخنان بزرگان آمده که این جایگاه جز برای انبیای اولوالعزم تصریح نشده و حتی این جایگاه در شان امامان شیعه نیز وارد نشده است.

امام علی(ع)؛ تنها هم کفو فاطمه زهرا(س) وی اظهار کرد: در روایات این مضمون نیز آمده که اگر امام علی(ع) نبود، کفوی برای همسری حضرت فاطمه(س) پیدا نمی شد اما عکس این مطلب ذکر نشده است! این گزاره نشان دهنده جایگاه خاص حضرت فاطمه(س) است.

در این مورد علامه حسن زاده آملی در کتاب شرح فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه مطلب جالبی ذکر کرده که مقام حضرت فاطمه(س) مقامی بوده که جز با یک معصوم نمی توانست زندگی کند چنان که در برخی روایات وارد شده که امام علی(ع) به این همسری افتخار می کرد.

استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه جایگاه حضرت فاطمه(س) را بیش از دیگران خود اهل بیت(ع) می دانستند و شاید برای مردم عادی مکشوف نیست، افزود: این جایگاه برای علی بن ابی طالب و فرزندان او قابل شناخت است.

بنابراین بی‎جهت نیست که در کتاب الإرشاد شیخ مفید در روایتی از امام عصر (عج) نقل شده که فرموده اند: برای من در (فاطمه زهرا) دختر رسول خدا الگویی است! یعنی حضرت فاطمه الگویی است برای معصومان(ع).

در روایت دیگری از امام صادق(ع) این بانو معادل با لیله القدر معرفی شده و وجه این تشبیه ممکن است آن مطلبی باشد که در روایت دیگری آمده است که: خلق از معرفت حضرت منقطع هستند.

فاطمه در لغت از ریشه فطم به معنای از شیر گرفتن است.

از این کلمه معانی دیگری گرفته شده است، مثلا دوستداران حضرت از آتش جهنم بریده شدند یا فاطمه بریده شده از شر و بدی است.

وی ادامه داد: ما نباید منتظر گزارش تفصیلی و فراوان از ابعاد وجودی حضرت فاطمه(س) باشیم؛ چراکه شناخت این مقام محصور به اهل بیت(ع) بوده و ما می توانیم از کلماتی که آن ها بدان اشاره کرده اند و از لابه لای روایات محدود که به لحاظ کیفیت نکات قابل توجهی دارند به این معانی پی ببریم.

اوصاف و معیارهایی که ائمه اطهار از ابعاد وجودی حضرت فاطمه(س) داده اند ما را به شناخت این شخصیت والا نزدیک می کند و از جمله این اوصاف می توان به فاطمه، زهرا، بتول، محدثه، راضیه، مرضیه، طاهره، صدیقه و انسیه حوراء اشاره کرد که هر کدام بر اساس علم معناشناسی ناظر به آیات قرآن و احادیث واژه های پربار و پر معنایی هستند به عنوان مثال در بیان کلمه صدیقه ملاحظه می کنیم در آیه 69 سوره نساء (وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ ۚ وَحَسُنَ أُولَٰئِکَ رَفِیقًا)، صدیقین پس از انبیاء آمده است.

اوجاقلو یادآور شد: در منابع متقدم حدیث شیعه به ویژه الکافی کتاب الحجه، بابی به مواریث اهل بیت(ع) اختصاص دارد که در آن به مصحف حضرت فاطمه(س) اشاره شده است.

در این باب 20 حدیث از امام صادق(ع) و امام باقر(ع) آمده و در برخی از آن ها آمده که پس از رحلت پیامبر(ص) جبرییل بر حضور فاطمه زهرا نازل می شد و خبرهایی از آینده به او می داد تا مشغولیتی برای او حاصل شود و تسلی خاطر از غم و اندوهی که از قبل فقدان نبی مکرم متوجه آن حضرت بود.

در کتاب بصائر الدرجات طی روایتی آمده که جبرییل چیزی شبیه قرآن را انتقال می داد اما کلامی از قرآن در آن نیست اما شباهت آن به دلیل وحیانی بودن آن است از جانب خداوند متعال با وساطت جبرییل.

وی با اشاره به اینکه بنا به تصریح احادیث مصحف حضرت فاطمه(س) قرآن نبود اما کلامی از کلام الله بود که بر حضرت نازل شد، گفت: در چند روایت این طور نقل شده که مصحف حضرت فاطمه(س) املاء رسول و خط علی(ع) است و در اینجا منظور از رسول همان رسول کریم یعنی جبرییل است.

تعبیر خط علی (ع) را برای کتاب جامعه نیز داریم، که در ساعاتی خاص پیامبر اکرم مطالبی را در باب احکام شرعی املاء میفرمود و حضرت علی(ع) آن ها را می نوشت.

این کتاب جامعه غیر از مصحف حضرت علی(ع) است که در آن آیات قرآن همراه تفسیر آمده و این نیز جزو مواریث اختصاصی اهل بیت(ع) است.

امام صادق(ع) نیز فرمودند: در مصحف حضرت فاطمه(س) چیزی از حرام و حلال نیست بلکه در این مصحف اخبار آنچه اتفاق خواهد افتاد آمده است.

بنابر این روایات رکن بودن حضرت فاطمه(س) برای امام علی(ع) می تواند به این معنا باشد که ایشان منبع علمی و معرفتی در موضوعات مذکور برای امام علی(ع) بوده اند.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه میراث اختصاصی اهل بیت(ع) به طور مستقیم در دسترس مردم قرار نگرفته است، بیان کرد: با این حال امامان معصوم به طرق مختلف این مطالب را به مردم ابلاغ کردند.

انتهای پیام
کلید واژه ها: حضرت فاطمه - دانشگاه زنجان - فاطمه - ایشان - معارف اسلامی - دانشگاه - معنوی - زنجان - پیامبر - هیئت علمی - رتبه - آینده - مورد - اسلامی - کلام - علوم انسانی - معارف - ابلاغ - اخبار - ابوالقاسم - گروه - استادیار - علمی - هیئت - دانشکده - گفت وگو - منزلت - ایکنا - نخست - بندی