کار جمعی و گروهی در ادبیات، دشوار و طاقت فرساست

ایرنا - شاعر، منقد ادبی و از داوران جایزه شاملو معتقد است کار جمعی و گروهی در فضای ادبیات ما کاری دشوار، فرسایشی و طاقت فرساست؛ به دلیل آنکه تصورات، - توقعات و حواشی، بیش از اصل ماجرا خودنمایی می کند و این مساله در رابطه با جوایز ادبی، شدت بیشتری دارد.

علیرضا عباسی از داوران دوره های دوم و سوم جایزه شاملو در گفت وگو با ایرنا، درباره تجربه خود از حضور در داوری این جایزه ادبی گفت: کار جمعی و گروهی در فضای ادبیات ما کاری دشوار، فرسایشی و طاقت فرساست؛ به دلیل آنکه تصورات، توقعات و حواشی، بیش از اصل ماجرا خودنمایی می کند.

این مساله در رابطه با جوایز ادبی، شدت بیشتری دارد و به تدریج باعث خستگی و دلسردی دست اندرکاران، مجریان و داوران می شود.

تجربه شخصی من، هم تجربه ای تلخ بوده، هم شیرین.

آنچه در طول سال ها حضور و فعالیت در فضای ادبیات برایم مسجل شده، این است که کار جمعی و گروهی در فضای ادبیات ما کاری دشوار، پیچیده و طاقت فرسا است.

باید تن و ذهنی آهنین داشته باشی تا بتوانی در این دست کارهای جمعی فعالیت کنی و دوام بیاوری.

بخصوص وقتی در جایگاه داور قرار می گیری.

مساله ای که اغلب در مورد کار داوری مورد توجه قرار نمی گیرد این است که کار داوری در جوایز ادبی، صرفا ارزشگذاری آثار به صورت مجزا نیست، بلکه کار در فرآیندی قیاسی پیش می رود.

وی افزود: از نظر من با توجه به تجربه حضورم در دو دوره جایزه شعر شاملو، روند داوری این جایزه روندی دموکراتیک است.

ما سه داور، ابتدا کتاب ها را جداگانه بررسی می کردیم و سپس در جلسات مشترک در فضای بحث و تبادل نظر، تلاشمان بر این بود که در فرآیندی قیاسی، بر اساس معیارهای جایزه، انتخاب هایی مشترک و شایسته داشته باشیم.

تا اینجا علیرغم دشواری مسئولیت و صرف زمان طولانی، بخش خوشایند کار به حساب می آید اما حقیقتا کار زمانی بسیار سخت می شود که داوران، علیرغم تلاش برای انجام هرچه بهتر مسئولیتشان، می بایست پاسخگوی حواشی و تصورات هم باشند؛ تصورات و توقعاتی که به دلیل تنوع سلایق و نظرهای بیرون از ماجرا شکل می گیرد.

این مساله در آن دوره ها، که در واقع جایزه شعر شاملو تجربه های نخستین را پشت سر می گذاشت، وجود داشت و البته وجود حواشی در جوایز ادبی دور از انتظار هم نیست.

این شاعر ادامه داد: همه فکر می کنند نفر اول هستند و شما باید به یکایک شان ثابت کنی که ما قبول داریم شما خوب هستید اما در این فرآیند قیاسی سر آخر یک نفر باید انتخاب شود! یک کتاب مربوط به یکسال و نه کارنامه ادبی و شاعری است.

پذیرش همین مساله ساده برای بسیاری دشوار است.

کسانی بودند که مستقیما این سوال شان بود که چرا من اول نشدم؟ این موضوع در مخیله خود من نمی گنجد که اثرم در جایزه ای شرکت داده شود و بعد اعتراض کنم که چرا من اول نشده ام.

اما متاسفانه با چنین برخوردهایی مواجه بودیم، حتا در میان آدم های باسابقه و با تجربه.

این دایره تسلسل گویا همچنان ادامه دارد و در طولانی مدت فرساینده و مایوس کننده می شود.

بعد از آن دو دوره و البته تجربه های مشابه، عهد کردم دیگر در جایگاه قضاوت قرار نگیرم.

پس از آن هم چندبار پیش آمد و دوستانی پیشنهاد دادند اما نپذیرفتم.

عنوان عباسی در اشاره به این نکته که این قبیل چالش ها فقط جنبه منفی ندارد، افزود: البته سویه مثبت هم این است که همین مجادلات تأثیر مثبت و زیرپوستی هم بر فضای جامعه ادبی می گذارد و باعث ایجاد پویایی و تحرک در جامعه ادبی می شود.

به شخصه بر این باورم که وجود جوایز ادبی مستقل بسیار بهتر از فقدان شان است؛ من درباره جوایز غیر مستقل و حکومتی که اصلاً صحبتی ندارم اما جوایز مستقل که شالوده و بنیان شان بر استقلال از سیاست گزاری های نظارتی و مصلحتی بنا شده، بسیار حائز اهمیتند.

البته به دلیل همان تفاوت نظرها و تنوع سلایق که عرض کردم، تا رسیدن به همدلی، باورمندی و پذیرفتن وجود یک رقابت ادبی سالم و مصون از پیش فرض ها، هنوز راه زیادی داریم.

وی افزود: در هر فعالیت اجرایی ممکن است نواقصی هم وجود داشته باشد اما باید کمک کنیم این نواقص برطرف شود.

متأسفانه اغلب چنین تصور می شود که وجود کم و کسری ها در آغاز هر فعالیتی به دلیل بی توجهی یا اینکه عامدانه است، در حالیکه برای رسیدن به شرایط و فضای ایده آل باید تجربه کرد و برای رفع کاستی ها کوشید.

جوایز بزرگی با سابقه طولانی در دنیا برگزار می شود که هنوز ایرادات جدی بر آنها وارد است اما به هرحال تداوم شان در گرو پذیرش و تلاش برای هرچه بهتر شدن است.

این شاعر درباره دو بخش جدید در این دوره جایزه یعنی مدایح بی صله و هوای تازه نیز بیان کرد: بخش هوای تازه را مثبت ارزیابی می کنم و به نظرم انتخاب خوبی است.

اما یک نکته در بخش مدایح بی صله برای من سوال برانگیز بود.

این که ما بگوییم قدردانی از شاعرانی که قدر ندیده اند، خود قدر ندیدن در معنا چالش برانگیز است.

چون ما اساسا شاعری (بطور خاص شاعران مستقل) نداریم که قدر دیده باشد.

ما وقتی این عنوان را مطرح می کنیم گویی فرض را بر این داشته ایم که همه شاعران قدر دیده اند و مثلاً یکی دو نفر هستند که قدر ندیده اند.

به نظر من این اشتباه است.

چون با توجه به شرایط زندگی انسان کنونی، شعر و شاعری با عشق و تلاش سرسختانه است که به حیاتش ادامه می دهد.

این به نظر من یک نقص جدی است؛ اما به هرحال تقدیر از کسانی که عمری با عشق و بی توقع تلاش کرده اند، ارزشمند است.

وی در پایان تأکید کرد: مواردی که ذکر کردم تاکید بر این بود که برای بهتر شدن و تداوم باید هفکری و همراهی داشت.

برای شخص من مهم است جایزه مستقلی که به نام شاعر بزرگ و انسانی شریف و مستقل نام گذاری شده، دوام داشته باشد، و خیلی زود درش تخته نشود در حالی که جوایزی با پول های هنگفت دولتی بی دغدغه برگزار می شود.

جایزه شعر احمد شاملو از سال 1394 به همت و با تلاش اعضای موسسه الف.

بامداد بنیان گذاشته شد که موسسه ای است فرهنگی پژوهشی، به مدیریت آیدا شاملو، همسر احمد شاملو و به یاری چند تن از دوستان و علاقه مندان این شاعر اداره می شود.

جایزه شعر شاملو هر سال از میان مجموعه شعرهای نو چاپ اول منتشرشده در سال قبل که برای دبیرخانه این جایزه ارسال می شود، مجموعه شعر برگزیده سال را انتخاب و معرفی می کند.

این جایزه شامل تندیس، لوح تقدیر و جایزه نقدی است که در مراسمی در سال روز تولد احمد شاملو، 21 آذر، به برنده اهدا می شود.

کلید واژه ها: ادبی - ادبیات - جایزه شاملو - داوران - جایزه - شاملو - جوایز - ایرنا - رابطه - ماجرا - جایزه ادبی - حضور - گفت وگو - علیرضا - فعالیت - داوری - عباسی - خستگی - دوره - شخصی