کتاب «عجایب مشرق زمین: جستاری در تاریخ هیولاها» نوشته رودلف ویتکوور

جستاری در تاریخ هیولاها» نوشته رودلف ویتکوور با ترجمه وحید سلیمانی از سوی انتشارات فرهامه منتشر شد.

در این کتاب به جنبه بسیار محدودی از تاریخ بی پایان هیولاها می پردازد؛ - کتاب عجایب مشرق زمین: جستاری در تاریخ هیولاها نوشته رودلف ویتکوور 9 آذر 1399 - 20:51کتاب عجایب مشرق زمین: جستاری در تاریخ هیولاها نوشته رودلف ویتکوور با ترجمه وحید سلیمانی از سوی انتشارات فرهامه منتشر شد.

در این کتاب به جنبه بسیار محدودی از تاریخ بی پایان هیولاها می پردازد؛ آن موجودات پیچیده ای که همواره تخیل آدمیزاد را مسخر خویش کرده بودند.

کتاب عجایب مشرق زمین: جستاری در تاریخ هیولاها خط سیر شکل گیری صور خیال را در ذهن غربی نشان می دهد.

سنت پردازش تصویر اگزوتیک و فانتزی شرق چرا و از کجا و چگونه ذهن غربی را دربر گرفت؟ چرا شیوه زیستن و عادات و آداب شرقی ها برای غربی ها به امری غریب و توام با خیال و وهم تعریف شد و ذهنیت آنها را برای افسانه سرایی آماده کرد؟این اندیشه در دوران استعمار به اوج خود رسیده بود و جهان ناشناخته و عجیب و غریب شرق به عنوان سوژه ای برای اکتشاف و تخیل غربی ها شد.

بر همین اساس گفتمان ما و دیگری در رابطه ای متمایز شکل گرفت: هر آنچه در جهان غیرغربی است، شگرف و شگفت انگیز است و از غرب عادی متمایز است.

بنابراین شرق را باید کشف کرد تا نقاط تمایز ما با آن ها مشخص شود.

این همان تفکری است که غرب از طریق آن توانست انگاره، ایده و شخصیت و تجربه ای برای خودش دست وپا کند؛ یعنی غربی آن است که متمایز از شرقی است.

آنچه در این کتاب بررسی شده، به جنبه بسیار محدودی از تاریخ بی پایان هیولاها می پردازد؛ آن موجودات پیچیده ای که همواره تخیل آدمیزاد را مسخر خویش کرده بودند.

یونانیان بسیاری از ترس های غریزی را در وجود هیولاهای اساطیری شان از قبیل ساتورها، قنطورها، سیرن ها و هارپی ها، متعالی و غیرزمینی کردند؛ اما در عین حال ترس هایی را که به شکل غیرمذهبی وجود داشتند، در قالب نژادها و جانوران شریر و هیولاوشی که به خیالشان در سرزمین های بسیار دور مشرق زمین زندگی می کردند، عقلانی ساختند.

در این کتاب به مفاهیم قوم نگارانه یونانی از هیولاها پرداخته شده که از خلال اعصار به ما رسیده است.

منابع هیولاهای هندی، یک میان پرده روشنگر، میراث عهد کهن و نظرگاه مسیحیت در قرون وسطا، سنت تصویری، بحث اخلاقی درباره مردمان عجیب الخلقه، هیولاها به عنوان طالع نحس، طلوع علم و مردمان افسانه ای، هیولاها در تصورات مردم و عجایب در گزارش های سیاحان بخش کتاب عجایب مشرق زمین: جستاری در تاریخ هیولاها را دربرمی گیرند.

ایده اصلی این کتاب بر این نظر استوار است که هیولاانگاری یونانیان نسبت به شرق از کجا و چگونه پدید آمده است؟ در واقع عجایب مشرق زمین تصور غربی ها از هند بود که به مدت دوهزار سال ادامه داشت و در علوم طبیعی، جغرافیا، دایره المعارف ها و اطلس های گیتاشناسی، داستان های رمانتیک و کتاب های تاریخی، نقشه ها و مینیاتورها و مجسمه ها راه باز کرد.

حتی پس از قرن ها که درک بهتری از شهر و هند عاید غرب شد، این تصورات قوم مدارانه از میان رفت، بلکه به شبه علم تبدیل شد و سنت فکری خاصی را پی افکند که هنوز هم در ذهن اروپاییان وجود دارد.

در بسیاری از کتاب های تاریخی و گیتاشناسی کهن و در سنت عجایب نگاری سده های نخست اسلامی شاهد تجسم بخشی و ترسیم چهره هیولا هستیم.

این سنت به ویژه در آثار معروفی چون عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات زکریای قزوینی وجود دارد و از آنجا به غرب و به مورخان یونانی و غربی به میراث رسیده است.

همچنین در سده های میانه دورنمایی دیگر نیز پیدا شد و عجایب زمینه هندی خود را از دست دادند و سایر مناطق دنیا خاستگاه عجایب دانسته شد.

در این دوران سنت تصویرنگاری هیولا در حاشیه اکثر کتاب های مربوط به نقشه های دنیا و کتاب های تاریخی ـ جغرافیایی دیده می شود.

در بخشی از کتاب می خوانیم که چگونه از قرن سیزدهم میلادی به بعد، سنت قومی و جغرافیانگاری و هیولاانگاری کهن شرق به سنت های دینی غربی هم رسوخ کرد و به هنر گروتسک مذهبی تبدیل شد که در کتاب ها و تصویرسازی های دینی از جمله تزیینات کلیساها و هنر کلیسایی دیده می شود.

به قول میخاییل باختین، گروتسک واقعیت وجود شر در جهان را به نمایش گذاشت و در آن از عناصر اغراق، تضاد و تحقیر استفاده کرد.

گروتسک آشکارکنندهٔ پتانسیل جهانی دیگر، با نظمی دیگر و شیوه ای از زندگی است.

سنت دینی غرب برای توجیه و تفسیر هیولا و عجایب، آن را در سنخ حیوان نامه ها جای داد؛ یعنی حیوان نامه هایی که به سبک دانشنامه ای تنظیم شده و هیولاها هم از مداخل آن به شمار می رفتند.

همچنین از سده های سیزدهم میلادی به بعد سنت دینی در تبیین چیستی هیولا به آن ابعاد استعماری و تمثیلی داد و ماهیتی معرفتی ـ حیوانی برای آن قائل شد؛ مثلاً در حیوان نامه های غربی از سده سیزدهم، کوتوله ها به نماد فروتنی و غول نماد غرور و تعصب و سگ سرها به نماد ستیزه جویان تعبیر شدند.

بنابراین وقتی با تغییر بنیادینی در مفاهیم هیولا روبه رو می شویم که عجایب و شگفتی ها و کلاً هیولاها به مثابه عجایب اخلاقی تعبیر می شود و هرگونه پیدایش حیوان عجیب و غیرعادی به عدم رعایت دستورهای اخلاقی و موازین دینی مرتبط می شد.

در این دوران هریک از هیولاها نمادی از حکمت خداوند در نظر گرفته می شد؛ مثلاً لب پوش ها ـ مردمانی که لب زیرینشان صورت آنها را می پوشانید ـ نماد عدل خداوند و گلیم گوش ها ـ مردمانی که گوش هایی داشتند که در آن می پیچیدند ـ به عنوان نماد بهترین مستمعین خداوند و هیولاهای بی سر نماد خضوع و خشوع تعبیر شدند.

در بخش دیگری از این کتاب آمده که در دوره هایی از تاریخ وجود هیولا با وقایع عجیب در آسمان مرتبط است.

کسوف، ستاره دنباله دار و ستارگان هر کدام قدرت خاصی در به وجودآوردن گونه ای از هیولا دارند.

تبیین علل علمی برای تولد هیولاها و موجودات خارق العاده نقطه دیگر بر سر راه تاریخ هیولا می باشد.

از سده هفدهم به بعد علت تراشی های بیولوژیک برای تولد هیولا از اندیشه ارسطویی ناشی شده بود که می گفت هیچ چیز خلاف طبیعت و به طور تصادفی رخ نمی دهد.

به هر حال علم بر سر راه طلوع خود، باید به مسئله چندهزارساله هیولا پاسخ می داد و رفته رفته تجربه و آزمایش به عنوان پایه های اصلی علم مدرن و گام های کوچکی که مردم شناسان در ابتدای راه شان برمی داشتند، اعتبار هیولا را به زیر آورد و بازخوانی متون و روایت ها از دیدگاه های علمی و با روش تجربی آغاز شد.

کتاب عجایب مشرق زمین: جستاری در تاریخ هیولاها نوشته رودلف ویتکوور با ترجمه وحید سلیمانی در 153 صفحه و قیمت 45 هزار تومان از سوی انتشارات فرهامه منتشر شد.

کلید واژه ها: تاریخ - کتاب - وحید سلیمانی - نوشته - عجایب - انتشارات - سلیمانی - غربی - ترجمه - منتشر - پایان - وحید - جنبه - فانتزی - تصویر - غریب - شیوه - تخیل - نشان - گیری - امری - دربر - شرقی