مهمترین دلایل خشک شدن دریاچه های ایران

دریاچه‌های ایران، یکی از ثروت‌های طبیعی این کشور هستند که در سراسر ایران پراکنده شده و به عنوان منابع آبی و تفریحی مهم شناخته می‌شوند. این دریاچه‌ها به عنوان مقصدهای گردشگران و مکان‌های مهم برای پرورش ماهی و تولید نیروی برق نیز اهمیت دارند. با این حال ، متأسفانه در سال‌های اخیر خشک شدن دریاچه‌های ایران به یک چالش جدی تبدیل شده است. عواملی همچون کاهش بارش‌ها، برداشت غیرمجاز آب، و تغییر الگوی آب و هوا از جمله عواملی هستند که به خشک شدن این دریاچه‌ها منجر شده‌اند. این پدیده منجر به مشکلات جدی در تأمین آب آشامیدنی، کشاورزی، و حتی برق‌تولید شده و تأثیرات بلندمدت بر محیط زیست و اقتصاد کشور دارد.

دولت و ارگان‌های مرتبط با مدیریت آب در ایران در حال اتخاذ تدابیری جهت مقابله با این مشکلات هستند، اما لازم است تا اهمیت حفظ منابع آبی این دریاچه‌ها به صورت جدی‌تری مورد توجه قرار گیرد و برای جلوگیری از خشک شدن آنها تلاش‌های بیشتری انجام شود. در ادامه به معرفی دریاچه های در معرض خطر نابودی کامل و دلایل خشک شدن آن می پردازیم.

دریاچه ارومیه ، وضعیت فوق بحرانی

دریاچه ارومیه در میان دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی ایران واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۳۰۰ متر است. در گذشته، عمق متوسط این دریاچه حدود ۶ متر بوده و طول و پهنای آن به ترتیب به ۱۲۰ کیلومتر و ۱۵ تا ۵۰ کیلومتر می‌رسید. این دریاچه دارای مساحتی بین ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ کیلومتر مربع بوده که متأسفانه در حال حاضر شاهد آن نیستیم. حتی تصاویر قدیمی از دریاچه ارومیه در پخش زنده شبکه آذربایجان غربی نمایانگر بروز خشکسالی در آینده ای نزدیک بود. البته لازم به ذکر است که ۶۹ درصد سهم انسانی در بروز خشکی با احداث کردن سد های مختلف و توسعه دادن بخش کشاورزی دریاچه ارومیه می باشد.

دریاچه ارومیه به همراه جزایر کبودان و قیون داغی به عنوان مناطق حفاظت شده شناخته می‌شود و از جمله مناطق حفاظت شده زیست کره در یونسکو به ثبت رسیده است. اما خشک شدن این دریاچه به سبب عواملی همچون برداشت غیرمجاز از منابع آبی حوضه آبریز دریاچه، توسعه نامتناسب کشاورزی در منطقه با استفاده بیش از حد از آب این حوضه، و تغییرات اقلیمی و خشکسالی، به یک چالش جدی تبدیل شده است. ضمناً وجود منابع مهمی مانند لیتیوم در کف این دریاچه‌ها می‌تواند نیز دلیلی برای توجه ناکافی به حفظ و احیای آنها باشد.

تالاب گاو خونی

تالاب گاوخونی یکی از تالاب‌های طبیعی و زیبای ایران است که در استان اصفهان واقع شده و به عنوان یکی از مهمترین مناطق زیست‌محیطی کشور محسوب می‌شود. این تالاب با وسعتی بیش از ۴۷۶ هکتار، یکی از بزرگترین تالاب‌های ایران به شمار می‌رود. نام گاوخونی به این تالاب به خاطر وجود گونه‌های مختلف پرندگان در این منطقه اطلاق شده است که از آن جمله می‌توان به فلامینگو، حواصیل، لک لک، غاز، کاکایی و اردک نوک پهن اشاره کرد. موضوع این تالاب تا این حد جدی شده که بخش هایی از برنامه های برخی از شبکه ها مانند پخش شبکه خبر و یا شبکه آفتاب و یا دیگر شبکه ها نیز در این باره صحبت نمودند.

دولت تاکنون تدابیری جهت حفاظت از تالاب گاوخونی اتخاذ کرده و تالاب را به عنوان یک واحد مهم در حفاظت از محیط‌زیست و گونه‌های حیاتی این منطقه مورد توجه قرار داده است. اما مسائلی مانند کمبود منابع آبی و تغییرات اقلیمی می‌توانند به تهدیداتی برای این تالاب تبدیل شوند و نیاز به تدابیر بیشتری برای حفاظت از این مکان زیست‌بومی با ارزش داشته باشند. تالاب گاو خونی تابستان امسال به صورت صد در صد خشک شد و قسمتی از مناطق شمالی کمی مرطوب است.

دریاچه هامون

دریاچه هامون یکی از دریاچه‌های مهم ایران است که در استان سیستان و بلوچستان و در جنوب شرقی ایران واقع شده است. این دریاچه به عنوان یکی از بزرگترین دریاچه‌های شور جهان شناخته می‌شود. دریاچه هامون جزء سیستم تالاب‌های سیستان و بلوچستان است و به وسیله جریان‌های آبی از افغانستان تغذیه می‌شود.

دریاچه هامون منطقه‌ای بسیار مهم از نظر محیط‌زیستی و زیست‌بومی می‌باشد. این منطقه به خاطر تنوع گونه‌های حیاتی و پرندگان مهاجرتی که در اینجا سرایت می‌کنند، جلب توجه زیادی دارد. دریاچه هامون از لحاظ اقتصادی نیز برای مردم منطقه اهمیت دارد؛ زیرا ماهیگیری و کشاورزی در اطراف آن انجام می‌شود و برخی از مردم بومی از منابع دریاچه برای تأمین نیازهای خود استفاده می‌کنند.

با این حال، دریاچه هامون با مشکلاتی همچون خشک‌شدن و کاهش سطح آب روبه‌رو است که به عواملی همچون کمبود آب‌های رودخانه‌ای و تغییرات اقلیمی برمی‌گردد. برای حفاظت و مدیریت بهینه این منطقه زیست‌بومی حیاتی، تدابیر لازم و همکاری‌های بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. با خشک شدن این دریاچه و وزش کوچک ترین باد میتواند استان های همجوار را درگیر کند. این موضوع را بارها در روزنامه ها ، اخبار ، تلویزیون نظیر اخبار شبکه اترک و دیگر شبکه های تلویزیونی ، مشاهده نمودیم.

دریاچه بختگان

دریاچه بختگان، که دومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه ارومیه و بزرگترین دریاچه مرکزی کشور است، در استان فارس قرار دارد و در شهرستان‌های نی‌ریز، استهبان، بختگان و خرامه واقع شده است. این دریاچه به طول ۱۲۰ کیلومتر کشیده شده و منبع اصلی آب آن رودخانه‌های کر و سیوند هستند. دریاچه بختگان به عنوان مهاجرتگاه زمستانی برخی از پرندگان مهاجر از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران شناخته می‌شود. این دریاچه به دلیل تنوع گونه‌های حیاتی و پرندگانی که در این منطقه می‌ پرند، جذب توجه زیادی دارد.

با این حال، دریاچه بختگان با چالش‌هایی مواجه است، از جمله کاهش ورودی آب به دلیل ساخت سدها مانند سد درودزن، سد سیوند و سد ملاصدرا در بالادست رودخانه‌های کر و سیوند. این تغییرات در مسیر آبیاری و آب‌دهی به دریاچه، منجر به کاهش سطح آب و خشک شدن این منطقه زیست‌بومی ارزشمند شده است. به نظر می ‌رسد که برای حفظ و مدیریت بهینه این منطقه باید تدابیر جدی‌تری اتخاذ شود تا از ادامه خشک شدن دریاچه بختگان جلوگیری شود.

همه این موارد نشان دهنده اوضاع نامناسب آبی کشور و دریاچه های ایران می باشد که لزوم همکاری مردم و تدبیر جدی مسئولان را می طلبد.