آیا رنج مقدس است؟

ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی گفت: در موضوع اوتانازی سوالاتی از قبیل نسبت دین و اخلاق، جایگاه رنج در مفاهیم دینی و نسبت حد اختیارات انسان و مالکیت خدا و همچنین آیا رنج مقدس است، - مطرح می شود.

دکتر علیرضا آزاد در وب نشستی پیرامون موضوع اوتانازی، ترحم یا قتل بیان کرد: اوتانازی بر اقسام مختلفی است.

به عنوان نمونه این موضوع گاهی در مورد افرادی که اراده ای از جانب خود ندارند و دیگران برای آن ها تصمیم می گیرند، اتفاق می افتد.

همچنین هستند افرادی که اراده دارند ولی مشکل ذهنی یا جسمی آنان باعث می شود چنین تصمیمی بگیرند.

در برخی موارد نیز افراد به کما رفته اند و احتمال بازگشت به حالت طبیعی برای آن ها وجود ندارد.

وی افزود: افرادی که مبادرت به اوتانازی می کنند، گاهی در رنج های شدیدی به سر می برند که در برخی موارد این موضوع از جانب سایرین قابل درک و گاهی غیرقابل درک است.

مساله اصلی در یک چنین شرایطی این است که تصمیم گیرنده اصلی کیست.

در این خصوص مدعیانی چون دولت، پزشک یا اولیا دم ذکر شده اند.

آزاد تصریح کرد: در این شرایط باید متوجه بود که مساله اوتانازی را از چه منظری بررسی می کنیم.

به عنوان نمونه ممکن است ما آن را از منظر یک فقیه، یک فیلسوف اخلاق یا یک حقوقدان بررسی کنیم که همه این موارد بر قضاوت نهایی اثرگذار خواهد بود.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی بیان کرد: در فقه ما در ارتباط با انواع مرگ ها هنوز نظر ثابت و یکسانی وجود ندارد.

به همین نسبت در اخلاق پزشکی و مکانیسم های بین المللی نیز نتیجه واحدی پیدا نشده است.

سوییس اولین کشوری بود که در سال 1942 اوتانازی را به رسمیت شناخت و پس از آن در سال 2012 در هلند این موضوع حالت رسمی پیدا کرد که البته در همان کشورها هم به لحاظ فرهنگی و اخلاقی اختلافات بسیاری پیش آمد.

این اختلافات در کشورهایی مانند استرالیا به حدی شدید شد که دولت مجبور به لغو اوتانازی و محدود ساختن آن به برخی ایالات شمالی شد.

آزاد در خصوص تفاسیری که ممکن است بتوان از آن برداشت جواز برای اوتانازی کرد، گفت: آیا با استناد به آیه لقد خلقنا الانسان فی‏ کبد می توان گفت چون انسان در رنج آفریده شده، رنج امری مقدس است.

اگر این طور باشد، باید آیه خُلِقَ الانسانُ مِن عَجَل را نیز در نظر گرفت و اینگونه برداشت کرد که عجله هم مقدس است.

وی ادامه داد: در فلسفه اخلاق در مورد ماهیت رنج بحث های بسیار مفصل و زیادی وجود دارد.

البته اوتنازی مساله ای است که عمدتا در فضای غرب شکل گرفت.

با این که کلیسا در این کشورها اندکی عقب نشینی کرده ولی هنوز هم اندیشه آن در این جوامع ظهور و بروز دارد.

در فلسفه اخلاق مسیحیت رنج کشیدن ذاتا مقدس است.

در برخی سخنان آگوستین مشقت کار برای مردان و مشقت زایمان برای زنان مساله ای است که برای پاک کردن گناه نخستین تعریف شده است.

در اسلام رنج مقدس نیست عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی افزود: هنگامی که برای نخستین مرتبه داروهای مسکن تولید شد، کلیسای مسیحیت در برابر آن موضع گرفت و استفاده از این داروها را نادرست برشمرد چون اصل رنج را مقدس می دانست اما در فلسفه اسلامی چنین نگاهی وجود ندارد.

برای مثال فلسفه تقیه موضوعی است که برای دوری جستن از درد و رنج تعریف شده و کاربرد آن نیز زیاد بوده است.

برخی افراد تصور می کنند رنج کشیدن در این دنیا باعث کاهش عذاب در آخرت است و یک سری روایات را در این باب بیان می کنند.

به نظر من این افراد به فلسفه رنج در مسیحیت نزدیک می شوند.

در جای جای فقه ما صدها نمونه وجود دارد که خواهان کاهش درد و رنج در آدمی است.

به عنوان مثال اضطرار باعث رفع حرامیت می شود.

آیا این اضطرار غیر از مفر فقهی از یک رنج است.

البته باید توجه داشت مصداق این موارد، رنج های عادی نیست.

وی خاطرنشان کرد: در جای دیگر قرآن می فرماید ان مع العسر یسری ؛ در روایتی از پیامبر بزرگ اسلام(ص) نیز ذکر شده که ایشان می فرماید دین ما دین آسان است .

این که برخی از فرهنگ های غربی در مورد تقدس رنج سخن می گویند، به نظر می رسد جایگاهی در فلسفه فقهی و اخلاقی اسلامی ندارد.

در ادامه میهمان دیگر این برنامه دکتر محمدرضا حمیدی، عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز، نیز بیان کرد: در فقه بابی در مورد اقدامات منجر به مرگ خویشتن وجود دارد که در جنگ های گذشته، از صدر اسلام تا کنون، این موضوع مورد بحث و بررسی بود.

در همین باب فداکاری های منجر به مرگ نیز وجود داشته که بسیار محل بحث است.

این موضوع از همان زمان ادامه داشت تا در دوره ما نیز با چهره دیگری از آن روبه رو شده ایم.

برای مثال در دوران جنگ تحمیلی از مراجع تقلید در مورد افرادی مانند برخی اسرا که می دانند قرار است به مرگ فجیعی کشته شوند، پرسش شد که البته جای اختلافات بسیاری پیرامون آن وجود دارد ولی موضوع رفتارهای فداکارانه هنوز به قوت خود باقی است.

وی گفت: در گذشته که علم پزشکی مانند امروز پیشرفت نکرده بود، افراد معمولا یا به مرگ طبیعی یا پس از طی یک دوره بیماری کوتاه فوت می کردند ولی امروز با پیشرفت علم می توان این افراد را با وجود دردهای فراوان تا مدت ها زنده نگه داشت.

سوال اینجاست که آیا با این شرایط کسی می تواند از ادامه زندگی خویش صرف نظر کند یا دیگران حقی دارند که فرد را در این تصمیم یاری کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز افزود: مفاهیم موجود در مورد اوتانازی آن قدر وسیع است که هر روز باب های جدیدی از آن باز می شود و گاهی نمی توان آن را دسته بندی کرد اما در ادبیات فعلی ما اوتانازی به معنی و مفهوم حالتی است که فرد دارای بیماری سخت و رنج آوری است که امیدی به زندگی ندارد و می خواهد از این رنج رهایی یابد.

آیا می توان با ادله فقهی بر مبنای عقلایی راهی برای روا دانستن این عمل پیدا کرد.

حمیدی ادامه داد: در فقه اسلامی دو رویکرد حق محور و تکلیف محور برای حقوق انسان تعریف شده که رویکرد حق محور اعتقاد دارد انسان حق انجام هر کاری را دارد مگر این که صراحتا از آن نهی شده باشد.

بسیاری از مباحث حقوق بشری در این قالب ارائه می شود.

وی عنوان کرد: در رویکرد تکلیف محور انسان خود را موجودی مکلف می بیند که حقوق خود را باید از فقه استخراج کند.

این دو رویکرد در استنباط احکام شرعی بسیار متفاوت عمل می کند.

در کتب اصولی انسان موجودی مکلف در نظر گرفته شده و سکوت شارع به معنی نهی از هر امری است که راجع به آن حکمی صادر نشده است.

در واقع در هر رویکرد دو حق ایجابی و سلبی وجود دارد.

بر این مبنا هر فرد به عنوان فردی از جامعه انسانی این حق و تکلیف را دارد که زندگی خویش را ارتقا دهد و از در افتادن به دامن مرگ خودداری کند.

عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز افزود: در حرام بودن مفهوم خودکشی هیچ تردیدی وجود ندارد و هم راستا با قتل در نظر گرفته می شود؛ یعنی همان ادله ای که اجازه کشتن دیگران را به ما نمی دهد، اجازه گرفتن جان خویش را نیز از ما می گیرد.

دین حرجی را بر انسان وارد نمی کند.

انسان ها حق دارند از حرج دوری کنند.

غالب مسائل فقهی و اخلاقی مورد تعارض جایی رخ می دهد که دو مفهوم روا و ناروا یا دو مفهوم اخلاقی روبه روی هم قرار گیرد.

وی تشریح کرد: اگر از جانب عقلایی به مفهوم اوتانازی بنگریم، در سه حالت آن را می توان جایز دانست.

اولین شرط اطمینان از جبران ناپذیر بودن رنج وارده است.

دومین مورد این است که رنج ناشی از دیدگاه فرد باشد.

مورد سوم این است که با این عمل فرد یا افراد دیگر در رنج قرار نگیرند.

عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز تصریح کرد: در این جا نیز باید ذکر کنم که جامعه کنونی جامعه ای دور از اخلاق است و جایز دانستن برخی موارد، شرایط سوءاستفاده زیاد از آن را فراهم می سازد.

برای نمونه می توان به موضوع سقط جنین اشاره کرد که تنها در صورت نقصان جنین این کار جایز دانسته شده ولی آمار سقط های غیر قانونی به مراتب بالاتر از جنین های ناقص بوده و مقدار کثیری از این موارد را سقط جنین های سالم در برمی گیرد.

انتهای پیام
کلید واژه ها: موضوع - افراد - دانشگاه فردوسی - گاهی - عضو هیات علمی - مفاهیم دینی - تصمیم - اراده - هیات علمی - مقدس - اختیارات - قابل - عضو هیات - دانشگاه - بازگشت - علیرضا - فردوسی - مالکیت - احتمال - مفاهیم - طبیعی - اتفاق - نمونه - انسان - رفته - آزاد - مورد - هیات - رضوی - ذهنی